mapa strony

tutaj jesteś: Strona Główna >> Historia >> Królowie

Sumeryjscy królowie

---

W starożytnych Chinach cesarz żył w Zakazanym Mieście, gdzie zwykli ludzie nie mieli wstępu. W Japoni poddanym nawet nie wolno było spojrzeć cesarzowi w twarz. W Egipcie faraonowie na głowie nosili kobrę, aby wzbudzać strach i respekt przed każdym kto stanął przed ich obliczem. Ci władcy nie interesowali się bytem swoich poddanych. Sumerowie mieli inną koncepcję królestwa. Ich władca był królem-pasterzem, strażnikiem i opiekunem swojego ludu.

Król-pasterz - idealny władca starożytności

---

Słowo Sipa, jak zwany był przez Sumerów ich król, oznaczało pasterza, człowieka który dogląda stada bydła, owiec lub nawet świń. Sumeryjski król występował jako pasterz owiec. Wynika to z faktu, że na przedstawieniach nosi kędzierzawą, wełnianą, pasterską czapkę oraz trzyma na rękach małą owieczkę (Ryc. 1). Król-pasterz owiec występuje w opozycji do pasterza bydła, koni lub świń. Ludzie szczególnie nie lubią być porównywani do świń.

Relacja między królem, a jego stadem była symboliczna. Pasterz prowadził swoje stado na pastwiska, doglądał je, pilnował, aby owce były nakarmione oraz chronił je przed drapieżnikami. Dlatego też owce go słuchały.

Król-pasterz był idealnym przywódcą, który stał w opozycji do kapłana, wojownika oraz dyktatora. Pierwotnie sumeryjscy władcy byli jednocześnie najwyższymi kapłanami, ale miasta stawały się coraz silniejsze i władza królewska została odosobniona od świątynnej. Niemniej jednak królowie nigdy nie stracili swojego kapłańskiego statusu. W dalszym ciągu oczekiwano od nich, że będą rządzić ludźmi w imieniu bogów. Koncepcja króla-pasterza była powtarzana jeszcze długo po upadku Sumerów – np. Hammurabi, król Babilonii na wizerunku przedstawiany jest w czapce pasterza na głowie. W pewnym sensie jest to aktualne do dziś, ponieważ Jezus Chrystus występuje jako pasterz, który opiekuje się swoją owczarnią, mimo że z zawodu był stolarzem. W tekstach sumeryjskich czterech królów było wprost nazwanych pasterzami. Byli to Etana, Gilgamesz, Dumuzi, mąż Inanny oraz Lugalbanda.

Władzę król opierał na licznej „gwardii” niewolnych, zależnych od niego ludzi. Po części rekrutowali się oni z jeńców, którym władca darował życie. Dzięki temu był panem ciała i duszy każdego z nich. Służyli oni królowi jako żołnierze w czasie wojny i jako robotnicy pracujący przy realizacji publicznych przedsięwzięć budowlanych w czasie pokoju.

Przedstawienia królów

---

Już w czasach początków Sumerów, w okresie Uruk (3750 - 3100 p.n.e.), królowie przedstawiani byli w trakcie polowania na lwy. Był to początek długiej tradycji w przedstawianiu wizerunku władców, który obowiązywał jeszcze dwa i pół tysiąca lat później w Asyrii. Chciano, aby król uchodził za silnego i odważnego, aby mógł bronić swoje stado owiec przed drapieżnikami (Ryc.2).

Na ilustracji (Ryc. 5) przedstawiony jest władca z okresu Uruk, który na głowie ma wczesną wersję czapki pasterza, bardzo przypominającą nakrycie głowy noszone przez Ur-Nammę oraz Gudeę (Ryc.6).

Na pieczęciach cylindrycznych, pochodzących z tego samego okresu, (Ryc. 3) król atakuje obcą armię podczas oblegania ich miasta. Jeden z wrogów dostał strzałą w tułów, drugi w udo, trzeci otrzymał hańbiącą ranę w pośladki. Za nimi widać płonący pałac lub świątynię. Sumeryjscy królowie-pastrze nie byli pacyfistami. Byli także wojownikami i potrafili walczyć.

Inna scena (Ryc. 4) przedstawiaja inspekcję jeńców wojennych, podobnie jak górny rejestr na pokojowej stronie Sztandaru z Ur. Więźniowie są związani sznurami i leżą lub siedzą na ziemi. Jeden z nich błaga króla o litość. Obie sceny opisywane są jako „bicie więźniów” i współcześnie może wydawać się to przejawem okrucieństwa, jednak sceny w rzeczywistości przedstawiają coś zupełnie innego. Więźniowie nie są bici – są związani i nie stanowią już niebezpieczeństwa. Zwycięscy żołnierze króla zakładają pokonanym pętle na szyje, które mają spełniać rolę dyb. Zakładanie więźniom pętli na szyję to bardzo częsty motyw w sztuce Mezopotamii.

Sumeryjski władca nie miał problemu, kiedy pokazywano go jako bezwzględnego podczas walki, ale nie mógł nigdy być pokazywany jako postać spokojnie przyglądająca się jak jego żołnierze znęcają się nad pokonanymi. Sumeryjski władca nie był zbrodniarzem wojennym nawet w czasach starożytnej wojny, która była wojną totalną i niecywilizowaną.

Ewolucja sumeryjskiego króla

---

W najdawniejszych czasach sumeryjskich, czyli w okresie Uruk miasta zarządzane były przez władców, którzy jednocześnie sprawowali funkcję najwyższego kapłana. Ich najważniejszymi obowiązkami było gromadzenie ludu w świątyni, administrowanie dobrami oraz utrzymywanie dobrych stosunków z bogami. Kapłan-pasterz mógł z biegiem czasu przekształcić się w króla-kapłana, a później w króla-pasterza. Władca, który sprawował jednoczenie najwyższą władzę świątynną i świecką tytułowany był en lub patesi.

Ze względu na szczupłość źródeł na obecnym etapie badań trudno byłoby udowodnić jednolitość ustroju politycznego wszystkich państw-miast Sumeru, można jednak stwierdzić, że ewolucja we wszystkich ośrodkach wiodła od urządzeń ustroju rodowego do organizacji państwa poprzez stopniowe skupianie ich w rękach jednostki. Skutkiem tego było pojawienie się władzy królewskiej, poświadczonej najwcześniej w XXVII wieku p.n.e. dla miasta Kisz. Sto lat później istniała również na południu w Sumerze w Ur i w Lagasz .

Przemiany, które zachodziły jeszcze podczas ustroju rodowego, kiedy świątynia w Uruku uniezależniła się od gminy, sprzyjały ewolucji przejścia do ustroju monarchicznego. Usankcjonowaniem tego stanu rzeczy było oddzielenie od gminy pewnego areału gruntów, który stał się własnością boga, opiekującego się miastem. Był to zaczątek nowej formy własności, własności państwa. Od tej pory rozwijała się ona niezależnie od własności gminy. Należy sądzić, że w Uruku i Lagasz własność państwa nie występowała wyłącznie jako własność świątyni. W każdym razie zdaje się o tym świadczyć późniejsza reforma Urukaginy z Lagasz (2378 – 2371 p.n.e.), której tłem widoczne są nadużycia administracji królewskiej na ziemiach boga.

Później, kiedy sumeryjskie miasta rozrosły się i zaczęły rywalizować ze sobą ważnym stało się, aby władca dobrze administrował swoim państwem-miastem oraz umiał dobrze dowodzić armią, zatem stan permanentnej wojny zmuszał króla do przyjęcia na siebie również obowiązków przywódcy militarnego.

Król strzegł zdobytej niedawno trwałości panowania, szukając coraz częściej sankcji dla swej władzy w boskim wyborze, a nie w elekcji ludzkiego zgromadzenia, co uprawniało go do wprowadzania w czyn woli bogów. Zatem służba króla była służbą świętą, a występek przeciwko władzy był równoważny z grzechem przeciwko bogom. W tej sytuacji bardziej prawdopodobna wydaje się współpraca świątyni i pałacu niż ich wzajemna rywalizacja o przewodnictwo. Potwierdzenie tej tezy znajduje się w eposie ”Enmerkar i pan Arraty”, w którym tytułowy Enmerkar, podobnie jak wcześniej jego ojciec był „kapłanem-małżonkiem bogini i budowniczym Uruku”, czyli jednoczył funkcje kapłańskie i administracyjne. Inskrypcje sumeryjskich władców dowodzą, że w Lagasz funkcja „zarządcy świątyni” była etapem na drodze do objęcia władzy królewskiej.

W okresie wczesnodynastycznym (2900 - 2350 p.n.e.) królowie poszukiwali trwałości swojego panowania i swoją władzę starali się usankcjonować jako boski wybór, a nie jako wybór ludzkiego zgromadzenia. Pojawiły się dziedziczne dynastie, a władcy rozszerzali swoje kompetencje, które ograniczały się tylko do czasów wojny do funkcji, które wykonywali również w czasach pokoju. Kiedy nie prowadzono działań militarnych, żołnierze królewscy budowali i strzegli murów miasta oraz kopali i oczyszczali główne kanały irygacyjne, a także wznosili świątynie. Starając się rozszerzyć bazę społeczną, stanowiącą oparcie dla jego władzy, król zwracał uwagę na ludzi z warstw społecznie upośledzonych, bacząc, by nie byli oni pozbawieni swoich praw. Szczególnie dbał o to, by sądy przyjmowały ich skargi i zabezpieczał wykonanie wyroków, nawet jeśli były one wymierzone przeciwko bogatym i możnym.

Trudno mówić o sumeryjskich państwach teokratycznych oraz trudno znaleźć argumenty uzasadniające tradycyjną tezę o kapłanie-władcy w okresie wczesnodynastycznym. W tym czasie władza królewska była zespoleniem trzech aspektów: administracyjno-sądowego, militarnego i kultowego. Wszystkie te funkcje były reprezentowane przez władców pierwszej połowy III tys. p.n.e.

Tytuły króla-kapłana en i króla-wodza lugal przyjmowane były przez władców głównych miast, panujących nad większymi, dość luźno zespolonymi organizacyjnie terytoriami. Pojawił się również nowy tytuł ensi, noszony przez władców mniejszych niezależnych miast. Tytuł ten oznaczał „kierującego en pracami ak rolnymi si” i pierwotnie odnosił się do zarządcy sprzężaju należącego do gminy. Ponieważ jednak osły, które zaprzęgano do pługa, ciągnęły też wozy wyruszające na wojnę, ensi mógł z tego powodu zarządzać również wspólnotą w okresie wojny albo przy wykonywaniu jakichś ważnych publicznych zadań. Tytuł ten, używany na określenie niezależnego władcy miasta, rozpowszechniony był tylko w III tysiącleciu p.n.e. U schyłku tego tysiąclecia, za panowania III dynastii z Ur, ensi oznaczał już tylko zarządcę prowincji, sprawującego swą funkcję z ramienia króla Ur.

Spis sumeryjskich dynastii

---

Spis sumeryjskich władców w dużej mierze oparty jest o Sumeryjską listę królów. Nie jest ona uznawana jako pełnoprawny dokument historyczny, który przedstawiałby chronologiczny zapis władców i dynastii, następujących po sobie. Wielu królów sprawowało rządy współcześnie kontrolując poszczególne miasta. Bardzo dużo imion nie występuje na żadnych odnalezionych dotąd dokumentach, oprócz na Sumeryjskiej liście królów, zatem ich historyczność nie została potwierdzona, jednak badania nad cywilizacją Sumerów ciągle trwają, więc nie jest wykluczone, że w najbliższej przyszłości uda się potwierdzić prawdziwość istnienia kolejnych władców.

data utworzenia: 21.01.2015
data ostatniej aktualizajci treści: 06.10.2019

źródła:

Sumerian Shakespeare
Historia Bliskiego Wschodu w starożytności - Julia Zabłocka
Północna Babilonia w okresie wczesnodynastycznym – Dorota Ławecka
Sumeryjska lista królów

kontakt
statystyka wejść