Sumeryjska lista królów
Sumeryjska lista królów jest to utwór szeroko rozpowszechniony i znany z wielu różniących się między sobą kopii. Najwięcej tekstów i najstarsze z nich pochodzą z okresu nowosumeryjskiego (ok. 2116– 2004 p.n.e.). Jednak są przesłanki, co do tego, że istniały już w okresie akadyjskim (ok. 2350 – 2200 p.n.e.), prawdopodobnie pisane po akadyjsku. Znajdowano je na terenie całej Mezopotamii oraz w Elamie. Dokument ten trudno jest zakwalifikować do konkretnego gatunku literackiego.
Oczywiście nie ma czegoś takiego jak jedna oryginalna treść Sumeryjskiej listy królów. Tekst, który zwykle jest tak nazywany to kompilacja, w połowie literacka, a po części zwykła lista, wymieniająca imiona władców i miast, w których panowali od czasów najdawniejszych aż do początku II tysiąclecia p.n.e. Oryginalny tytuł został utworzony od pierwszego słowa, znajdującego się w tekście i jest to „Nam-lugal”, czyli „Królestwo”.
Sumeryjska lista królów wyraźnie przechodziła liczne zmiany na przestrzeni czasu. Niektóre były przypadkowe, inne wynikały z braku dokładności przy przepisywaniu lub po prostu z błędów, jeszcze inne były wynikiem celowej manipulacji.
Struktura utworu
Założeniem autorów było to, że godność królewska przechodziła z jednego miasta do drugiego. Wyliczanie dynastii pokazuje, że tylko jeden ośrodek władzy w danym okresie był siedzibą króla i centrum, sprawującym władzę nad całym Sumerem. Wszyscy królowie, którzy zdobyli hegemonię są wymieniani jeden po drugim nieprzerwanie z wyjątkiem okresu politycznej anarchii, która miała miejsce w czasach panowania ostatnich władców dynastii akadyjskiej, gdzie nie było jasne „kto był królem, a kto nim nie był”.
Niektórzy królowie rządzili przez setki albo nawet tysiące i dziesiątki tysięcy lat - określani są jako legendarni. Po nich następują władcy, którzy są znani już z innych źródeł historycznych.
Pierwszym królem wymienionym w tekście jest władca miasta Kisz, zapoczątkowujący dynastię, która jako pierwsza panowała po potopie. W niektórych wersjach na początku znajdował się fragment, wspominający królów przedpotopowych. Ta część jest późniejszym dodatkiem i nie wchodziła w skład pierwotnej wersji.
Być może późniejsi sumeryjscy skrybowie, tworząc odpisy tego dokumentu, mogli nie być zadowoleni z jego początku i dużego znaczenia przypisanego miastu Kisz. Dopisali zatem nowy początek, z pierwszym wymienionym królem jako władcą sumeryjskiego Eridu, który rządził jeszcze przed potopem. Istniejąca odrębna tradycja, dotycząca królów przedpotopowych posłużyła jako materiał do odtworzenia przedpotopowej epoki władców o okresach rządów trwających dziesiątki tysięcy lat.
W następnej kolejności po pierwszym królu z dynastii wymieniono imiona dalszych władców z Kisz, wraz z ich okresami panowania aż do pokonania miasta i przeniesienia królestwa do Eanny (świętego okręgu późniejszego miasta Uruk), gdyż sam Uruk, jeszcze wtedy nie istniał. W tekście po władcach z Kiszu wyliczono imiona wszystkich władców z Uruku, wraz z latami ich panowania. Następnie Uruk został pokonany i władza została przeniesiona do innego miasta.
Kolejne fragmenty utworu mające podobną, powtarzającą się monotonnie strukturę wymieniają kolejny ośrodek władzy, imiona królów, czasem krótką notatkę biograficzną i okres w latach przez jaki panowali. Dzięki informacjom biograficznym wiadomo czym zajmowały się osoby zanim zostały królami. Byli na przykład pasterzami, rybakami, kowalami, śpiewakami, garbarzami, niższymi kapłanami. Nawet kobieta, która była karczmarką została królem. Inne notatki odnoszą się do historycznych zdarzeń takich jak założenie miasta lub zwycięstwo w kampanii wojennej. Jeszcze inne do niejasnych legend, które w tamtym czasie były przekazywane prawdopodobnie tylko ustnie.
Wartość historyczna
Nie ma żadnego powodu, żeby ufać informacjom zawartym w tym dokumencie.
Nie da się według Sumeryjskiej listy królów zrekonstruować chronologii władców sumeryjskich przede wszystkim ze względu na zbyt duże rozbieżności między poszczególnymi egzemplarzami. Dodatkowo na liście brakuje państw-miast, w których znaleziono inskrypcje królewskie (np. Lagasz,) lub występują po sobie dynastie, o których wiadomo, że były sobie współczesne.
Tylko kilka imion wczesnodynastycznych władców występuje w innych źródłach. Z drugiej strony, wielu monarchów, znanych z własnych inskrypcji i panujących w miastach zawartych w utworze, którzy wedle tego co o nich wiadomo, zasługiwaliby na to, nie zostało uwzględnionych.
Zapis, podający, że przed okresem akadyjskim zawsze była tylko jedna siedziba królestwa z jednym prawowitym królem nie jest zgodna z prawdą. W rzeczywistości cały region Południowej Mezopotamii w okresie wczesnodynastycznym był podzielony na wiele małych królestw, zwanych państwami-miastami.
Co ważne, żaden bóg nie jest w niej wymieniony, a zmiany stolic dokonywane były poprzez zwykłe działania militarne. Jedynym wspomnieniem o bogach jest tylko to, że na początku królestwo zostało dane z nieba.
Sumeryjska lista królów jest niemal jedynym dokumentem, który zawiera informacje dotyczące dynastii gutejskiej. Niestety imiona, ich ilość, kolejność i lata panowania różnią się z zależności od zachowanego egzemplarza.
Czym była SLK
Niektórzy badacze twierdzą, że Sumeryjska lista królów była tekstem propagandowym i ideologicznym, służącym legitymizacji władzy I dynastii z Isin, jednak żaden władca nigdy nie odwoływał się do tego dokumentu, aby uprawomocnić swoje rządy.
Ze względu na rozpowszechnienie jest bardzo prawdopodobne, że była to ceniona pomoc naukowa i służyła w szkołach do nauki pisania. Utwór był przydatny do tego celu ze względu na dużą liczbę imion i powtarzanych fraz. Dokument miał jeszcze tę dodatkową zaletę, ze mógł służyć indoktrynacji skrybów i nauczać przyjętej wersji państwowej historii.
Tabliczka UM 29-15-199
Tabliczka jest fragmentem egzemplarza Sumeryjskiej listy królów, który kiedyś zawierał cały tekst, prawdopodobnie bez części dotyczącej królów przedpotopowych. Została odkopana w Nippurze i obecnie znajduje się w Muzeum Uniwersytetu Pensylwanii w Filadelfii.
Zachowany fragment dotyczy dynastii akadyjskiej, III i V dynastii z Uruku, dynastii gutejskiej, III dynastii z Ur i dynasti z Isin. Ponieważ tekst zawiera informacje o dynastii z Isin, oznacza, że tabliczka pochodzi z czasów posumeryjskich. Fragment nie jest częścią żadnej innej listy, odnalezionej w Nippurze.
Trudno oszacować ile pierwotnie tabliczka zawierała linii. Możliwe, że każda z trzech kolumn zawierała około trzydziestu linii.
data utworzenia: 02.04.2015
ostatnia aktualizacja treści: 28.04.2021
źródła:
History as Charter Some Observations on the Sumerian King List – Piotr Michalowski
Sumerian King List and the Early History of Mesopotamia – Gianni Marchesi
Północna Babilonia w okresie wczesnodynastycznym – Dorota Ławecka
Ilustracje:
Ryc. 1: History as Charter Some Observations on the Sumerian King List – Piotr Michalowski
Ryc. 2: History as Charter Some Observations on the Sumerian King List – Piotr Michalowski
Ryc. 3: History as Charter Some Observations on the Sumerian King List – Piotr Michalowski