Urukagina
Urukagina był sumeryjskim królem, który panował przez siedem lat w państwie-mieście Lagasz około roku 2375 p.n.e. Inne spotykane wymowy jego imienia to Irikagina oraz Uruinimgina. Był ostatnim władcą z długiej linii królów, która zaczęła się od Ur-Nansze i kontynuowana była przez Eannatuma i Enmetenę. W ostatnich latach jednak prestiż i siła Lagaszu podupadły.
Nie zachowały się żadne wizerunki Urukaginy.
Urukagina nie mógł być pochodzenia królewskiego, ponieważ nie przejął władzy przez sukcesję i nigdy nie podpisywał się “syn”, co zdaje się wskazywać na to, że jego ojciec nie był wysokiej rangi szlachcicem z tytułem, o którym wartoby wspomnieć. Żona Urukaginy również nie była osobą wysokourodzoną, ponieważ jej brat był tzw. “głównym pasterzem” - urzędnikiem odpowiedzialnym za żywy inwentarz. Mimo to stała się zarządczynią świątyni Bau, która zatrudniała ponad 1000 robotników. To sugeruje, że była wykształcona, a tym samym prawdopodobnie była członkiem szlachty. Wiele z jej dokumentów przetrwało do dzisiaj.
Bezpośrednim poprzednikiem Urukaginy był Lugalanda, który miał reputację człowieka chciwego i skorumpowanego. Lugalanda przejął kontrolę nad największymi świątynaimi Ningirsu, Szulszagany i Bau. Przekazał je w administrowanie urzędnikowi, który nie był kapłanem. Wyznaczył również swoją żonę oraz innych członków rodziny na administratorów świątyń. Świątynie stały się prywatną własnością ensiego.
Lugalanda i jego żona stali się największymi właścicielami ziemskimi w regionie. Jego żona korzystała z mocy swojego męża, zarządzając prywatnymi posiadłościami i świątynią Bau. Wysyłała także misje dyplomotyczne do innych państw oraz sprzedawała i kupowała niewolników.
Rosły napięcia między ensim a społecznością. Urukagina na swoich stożkach fundacyjnych opisał w jakich warunkach żyli zwykli ludzie pod rządami Lugalandy. Ich łodzie zajęte przez “szefa marynarzy”. Ich owce zostały przywłaszczone przez “głównego pasterza”, a ich sklepy rybne zostały skonfiskowane przez “inspektora rybołóstwa”. Ludzie ensiego wycinali sady biednych ludzi i wzywali do pracy na swoich polach.
Ensi zabrał najlepszą ziemię dla siebie i wykorzystywał święte woły ze świątyń, aby zaorać pola. Urzędnicy świątynni byli chciwi i zepsuci. Naliczali nadmierne opłaty za spełnianie religijnych rytuałów i grzebanie zmarłych. Urzędnicy państwowi wtrącali się do wszystkiego. Brali łapówki, pobierali uciążliwe podatki, które dzielili z ensim oraz również używali świątynnych wołów do orania pól. Chociaż bywało tak od niepamiętynych czasów, to zdaje się, że za czasów panowania Lugalandy działania te znacznie się nasiliły.
Lugalanda panował przez krócej niż sześć lat, a władzę po nim przejął Urukagina. Fakt, że syn Lugalandy, Urtarsirsira, żył po przejęciu władzy przez Urukaginę, wskazuje raczej, że nie doszło do krwawego zamachu stanu. Samo to było zerwaniem z wcześniejszą tradycją według, której zdetronizownay monarcha i jego synowie byli skazywani na śmierć, aby zapobiec wszelkim prenensjom do odzyskania tronu.
Zdobywając władzę, Urukagina twierdził, że działa w imieniu przewoźników, pasterzy, rybaków i rolników. Wydaje się, że w dojciu do władzy nowemu ensiemu pomagali kapłani, jednak kapłaństwo w Lagaszu było bardzo wpływowe i potem na skutek działań Urukaginy żałowali tego.
Urukagina w krótce po przejęciu władzy przystąpił do wprowadzania pewnych zmian. Odprawił wielu skorupmpowanych urzędników, “głównych wioślarzy”, “pasterzy” i “inspektorów rybołustwa”, którzy przejęli dobra królewskie bądź świątynne na własność. Przekazał majątek należący do ensiego pod jurysdykcję świątyń. Usunął wielu urzędników sądowych, w tym nadzorców, którzy kontrolowali podatek zbożowy. Usunął kapłanów, którzy brali łapówki i administratorów świątyni, którzy wcześniej dzielili się dochodami z ensim. W następnej kolejności Urukagina określił maksymalną opłatę, jaką kapłani mogli pobierać za religine rytuały oraz opłat za grzebanie zmarłych. Zniósł niewolnictwo za długi i ogłosił powszechną amnestię nawet dla przestępców, złodziei i morderców. Wreszcie wprowadził działalność dobroczynną dla biednych i starców. Twierdził, że we wszystkich tych działaniach jest kierowany przez bogów.
Wszystkie te reformy zostały starannie opisane na stożkach i tabliczkach Urukaginy, aby zapewnić, że “sierota lub wdowa przez potężnych nie zostanie podporządkowana”. Są to pierwsze na świecie udokumentowane próby ustanowienia praw podstawowych dla obywateli. Co prawda takie prawa próbował już wcześniej ustanowić Enmetena, ale reformy Urukaginy są o wiele bardziej wszechstronne i nie ma niczego podobnego do nich w annałach historii starożytnej. Niestety nie są doceniane przez historyków tak bardzo jakby na to zasługiwały, choć w historii ewolucji społeczeństwa są tak samo ważne jak kodeks Ur-Nammy, kodeks Hammurabiego czy karta praw Stanów Zjednoczonych z 1971 roku.
Niektórzy historycy próbują przedstawić Urukaginę jako przywódcę populistycznej rewolucji, w której wolni walczyli przecziwko arystokracji i bogatym właścicielom ziemskim. Reformy Urukaginy nie poszły jednak tak daleko – próbował jednynie naprawić najgorsze nadużycia władzy, nie próbował obalić podstawowych struktur państwa.
Inni historycy próbują przedstawiać rolę Urukaginy w przekształcaniu Sumerów w nowoczesne, świeckie społeczeństwo oparte na królewskiej potędze. Nie był jednak religijnym antagonistą ani obrazoburcą - posiadłości, które skonfiskował przekazał świątyniom.
Pojawiają się spekulacje czy Urukagina uchwalił swoje reformy po to, aby rzeczywiście zmienić prawo i poprawić sytuację społeczeństwa, czy tylko dlatego, aby zwiększyć swoją popularność wśród swoich poddanych. Jednak w jego przypadku nie ma większych wątpliwości co do jego intencji. Powtórzył swoje reformy na innych stożkach i były one centralnym punktem jego panowania, a ostatecznie kosztowały go drogo, jak się później okazało. Co do wątpliwości czy Urukagina wprowadził swoje reformy w życie, to wystarczyło, że był on królem i jego słowo gwarantowało, że zostały wprowadzone.
Jego reformy nie były jedyną troską Urukaginy. Rządził w okresie politycznej niestabilności i wojny domowej pomiędzy sumeryjskimi państwami-miastami. Jego głównym przeciwnikiem był Lugalzagesi, król Ummy. Lugalzagesi starał się pokonać i podporządkować swojej władzy wszystkich Sumerów i Akadów. Dokonał kilku ataków na Lagasz. Jedna tabliczka administracyjna z tego okresu wspomina datę miesiąca, w którym “Człowiek z Uruku przybył po raz trzeci”. Wygląda na to, że Lagasz był wielokrotnie atakowany z dwóch miast - Umma i Uruk, które były sprzymierzeńcami w wojnie przeciwko Lagaszowi, ponieważ oboma rządził Lugalzagesi.
Trzy (lub więcej) ataków na Urukaginę w ciągu siedmiu lat to bardzo dużo, nawet jak na standardy sumeryjskiej walki wewnętrznej. Powodem takiej sytuacji była długotrwała niechęć Ummy i Lagaszu. Miasta te walczyły ze sobą przez ponad 150 lat o kontrolę nad Guedeną, żyzną ziemią, lezącą pomiędzy dwoma miastami. Lugalzagesi był w tym czasie królem Uruku, ale dorastał w Ummie i z pewnością nienawidził Lagaszu, marząc o dniu, w którym mógłby go pokonać.
Urukagina koncentrował się na swoich reformach społecznych i nie był zainteresowany wojnami, toczącymi się sumeryjskimi wojnami domowymi. Niemniej jednak większość czasu spędzał, broniąc swojego królestwa.
Reformy, których dokonał okazały się ostatecznie jego przeklaństwem. Miał bardzo złe relacje z własną arystokracją, która niechętnie odnosiła się do jakiejkolwiek redukcji swoich przywilejów królewskich, nawet w najmniejszym stopniu. Przez wieki arystokracja była klasą wojskową. Swój uprzywilejowany styl życia uzasadniali tym, że stawali na polu bitwy na wezwanie króla i bohatersko umierali w obronie królestwa. Wielu królów w historii poniosło klęskę i upadek po wyizolowaniu swojej arystokracji i Urukagina nie był wyjątkiem. Nie mógł polegać na szlachcie w momencie kiedy najbardziej tego potrzebował. Ich obrona królestwa była raczej słaba i być może nawet nie chcieli go bronić lub przez łapówki łatwo mogli zostac przekonani do zmiany strony.
Urukagina zraził do siebie także kapłanów, co również mu nie pomogło.
Wszystko to potwierdza fakt, że Lagasz ostatecznie przegrał wojnę z Ummą, co zdarzało się rzadko. Przez pokolenia konfliktów, pod przywództwem Ur-Nansze, Eannatuma i Enmeteny, Lagasz zawsze był zwycięzcą, a Umma pokonana. Teraz, pod przywództwem Urukaginy, pozbawionego skutecznego wsparcia wojskowego ze strony jego niezadowolonej szlachty, role zostały odwrócone. Lugalzagesi, ,"Człowiek Ummy", dokładnie splądrował miasto Lagasz, jakby chciał pomścić stulecia upokarzających porażek. Dzikie ataki, zwłaszcza grabieże świątyń, zaszokowały Sumerów. Sumeryjskie wojny domowe były zwykle o wiele bardziej cywilizowane.
Urukagina przeżył splądrowanie Lagaszu i przeniósł swoją stolicę do mniejszego sąsiedniego miasta Girsu. Nadal był królem, ale jego królestwo znacznie się zmniejszyło. Lugalzagesi podążył za nim do Girsu i dwukrotnie oblegał miasto. Niedługo potem Urukagina zniknął z kart historii. Nie wiadomo jak umarł
data utworzenia: 18.03.2019
data ostatniej aktualizajci treści: 18.03.2019
źródła:
Sumerian Shakespeare