Eannatum
Eannatum (Ryc.1) był trzecim władcą z I dynastii z Lagaszu, wnukiem króla Ur-Nansze i synem Akurgala. Sprawował rządy około XXIV wieku p.n.e. Uważany jest za twórcę pierwszego znanego w historii imperium. Podczas swoich kampanii wojennych podbił Elam, cały Sumer oraz Akad. Jego władza sięgała na północ Mezopotamii prawdopodobnie aż do miasta Mari.
Tak jak i inni władcy Lagaszu, Eannatum miał do czynienia przede wszystkim z wojskami sąsiedniego państwa-miasta Ummy, z którymi niestrudzenie walczył o tereny nazywane polami Guedeny. Z inskrypcji Enmeteny wiadomo, że zwyciężył w bitwie oraz miał silną pozycję i dyktował warunki traktatu. Podzielił ziemie między siebie a swojego rywala z Ummy, Enaklego oraz ustanowił pas ziemi niczyjej wzdłuż przebiegającej granicy. Miejsce to oznaczył swoją własną stelą, a także przywrócił, zniszczoną wcześniej stelę Mesilima. W pobliżu pobudował kapliczki dla bogów Enlila, Ninhursag i Ningirsu. Ponadto nałożył podatki na Ummę za uprawianie ich części ziemi Guedeny, które później urosły do ogromnych rozmiarów. Było to powodem zbrojnego wkroczenia wojsk Ummy na część należącą do Lagaszu.
Dużo informacji o czynach Eannatuma pochodzi ze Steli Sępów. Fragment zachowanej inskrypcji opisuje graficznie i słownie wyczyny militarne króla Lagaszu (Ryc.2). Na jednej ze scen bóg Ningirsu w jednej ręce trzyma buławę, a w drugiej sieci, w której znajdują się bezbronni żołnierze wroga. Na innym fragmencie widać Eannatuma, który prowadzi falangę ciężkiej piechoty, depczącą ciała poległych wrogów. Na jeszcze innym widać układanie zwłok w piętrzące się stosy.
Stela daje świadectwo rozwoju ideologii królowania, która była wyznawana także przez następnych władców Lagaszu. Eannatum jako pierwszy król tego miasta wyraźnie powoływał się na to, że został poczęty przez boga, w tym przypadku przez Ningirsu. Jego spadkobiercy powoływali się na to samo, np. jego bratanek Enmetena nazywał Gatumdug swoją boską matką. Dla Eannatuma tą boginią była Ninhursag. Motyw ten wykorzystywany był przez władców bardzo długo. Pojawiał się na przedstawieniach pochodzących jeszcze nawet z okresu nowoasyryjskiego - ponad 1500 lat później. Według zapisu na steli, Ningirsu odwiedził Eannatuma we śnie i polecił mu rozpoczęcie wojny z Ummą. Ten zaś motyw pojawił się później w inskrypcjach Gudei, któremu bóg we śnie przekazał palny (od)budowy świątyni E-ninnu.
Eannatum najpierw rozliczył się z sąsiadującą Ummą zanim przystąpił do dalszych podbojów. Umma i Lagasz miały odwieczny konflikt o żyzne pola Guedeny. Było to punktem spornym pomiędzy tymi dwoma miastami już za czasów pradziadka Eannatuma, Ur-Nansze. W tamtym czasie król Kiszu, Mesilim, został wezwany, aby rozsądzić spór. Jego rozstrzygnięcie było bardzo korzystne dla Lagaszu. Spowodowało to powolne narastanie niezadowolenia Ummy, które było przyczyną okresowo wybuchających walk w późniejszym czasie. Umma próbując odzyskać to terytorium czasami maszerowała na ziemie Lagaszu, rozbijając w tym czasie stele graniczne. Stało się to za panowania Akurgala, ojca Eannatuma oraz Enmeteny jego bratanka. Logiczne jest zatem, że Eannatum zabiegał o zabezpieczenie bezpośrednich granic, zanim rozpoczął podbijanie dalej położonych ziem.
W następnej kolejności Eannatum skierował swoje wojska do Elamu, odwiecznego, obcego wroga Sumerów. Elam jest częścią tego co dzisiaj nazywa się Iranem. Stolicą Elamu była Suza, którą Eannatum zdobył i zniszczył, podobnie jak kilka innych tamtejszych miast. Po tych wydarzeniach król Lagaszu znalazł się w bardzo korzystnej sytuacji. Miał zabezpieczoną prawą i lewą falkę przed najazdem z zewnątrz (Umma i Elam). Był w posiadaniu żyznych pól Guedeny, które żywiły jego armię, a także pobierał daniny od podpitych krain. W tym momencie mógł skierować swoją uwagę na Sumer.
Zajęcie Sumeru nie wymagało krwawego podboju. Po tym co stało się z Ummą samo pokazanie się Eannatuma z wojskiem pod miastem powodowało, jego poddanie się. Kilka miast stawiło mu jednak opór, zwłaszcza Ur i Uruk, ale kiedy Eannatum je pokonał pozostałe składały broń bez walki. Eannatum chwalił się, ze pokonał Ur i Uruk, ale nie twierdził, że je zniszczył, tak jak postąpił z Suzą.
Nie jest pewne czy Eannatum osobiście prowadził swoje wojska do walki, czy był tylko przedstawiany na ich czele w celach propagandowych. Inskrypcja na Steli Sępów mówi, że został zraniony strzałą podczas bitwy z wojskami Ummy, ale złamał strzałę i kontynuował prowadzenie ataku na żołnierzy nieprzyjaciela. Te szczegóły sugerują, że osobiście prowadził swoją armię do bitwy.
Na koniec do podbicia pozostał już tylko Akad. Biorąc pod uwagę wzajemne relacje historyczne Sumeru i Akadu atak ten był nieunikniony. Pokonał akadyjskie miasto Kisz wraz z jego sojusznikami z Akszak i Mari. Po pokonaniu wszystkich wrogów i zdobyciu wszystkich miast Eannatum przyjął tytuł „Króla Kiszu”. Tradycyjnie nadawano ten tytuł władcy, który panował jednocześnie nad Sumerem i Akadem, a Eannatum panował od Ur na południu do Mari na północy. Odkąd władał także terytoriami obcych państw można uznać, że założył pierwsze znane w historii imperium. Chociaż było ono bardzo małe jak na późniejsze standardy, to Eannatum rządził całym swoim narodem – Sumerami, sąsiadującymi na północy Akadami oraz barbarzyńskimi Elamitami. Zawładnął większością znanego mu świata i był wtedy u szczytu swojej potęgi.
Po wielu bitwach nastąpił okres pokoju. Jako twórca imperium Eannatum był także budowniczym miast - zbudował Siraran - oraz świątyń - zbudował świątynie dla Enlila i Ningirsu oraz Ninhursag. Próbował także zbudować koalicję państw-miast, jednak rządzenie walczącymi między sobą małymi ośrodkami, które dumnie strzegły swej niepodległości i zabiegały przede wszystkim o własne interesy było trudnym i niewdzięcznym zadaniem. Jego wielkim celem było połączenie Sumeru i Akadu w jedną nację.
Krótki okres pokoju wkrótce się skończył. Ze wschodu uderzyli Elamici, których Eannatum ledwie był w stanie odepchnąć. Następnie zaatakowali władcy Kiszu i Akszak, których Eannatum ponownie pokonał, poczym jeszcze raz uderzył Elam i ponownie koalicja Kiszu, Akszak i być może Mari. Eannatum rozbił armie swoich przeciwników pod Asuhur na wschodniej granicy Lagaszu oraz pod Antasurra na północnej granicy. Przywódcą koalicji przeciwko Eannatumowi był Zuzu, władca Akszak. Inskrypcja mówi:
”W roku, w którym powstał król Akszak
Eannatum, wybraniec Ningirsu
w świątyni boga Ningirsu Antasur,
Zuzu, króla Akszak
poraził i zniszył jego miasto”
Inskrypcja mówi, że Eannatum zniszczył miasto, ale nie mówi nic o zabiciu króla, choć pochwalał zabijanie królów. Być może chytry Zuzu po raz kolejny uciekł. Eannatum nigdy nie został pokonany w bitwie.
Ponownie nastąpił krótki okres pokoju, ale Eannatum nie był w stanie cieszyć się długo owocami swoich zwycięstw, gdyż niedługo potem umarł. Nagłość jego śmierci oraz fakt, że został zastąpiony na tronie przez swojego brata Enannatuma I, a nie przez swojego syna, sugeruje, że zginął w walce. Być może stoczył o jedną bitwę za dużo. Państwo-miasto Lagasz już nigdy potem nie było tak potężne jak za czasów Eannatuma.
data utworzenia: 08.01.2016
data ostatniej aktualizajci treści: 08.01.2016
źródła:
Sumerian Shakespeare
Zapomniany świat Sumerów - Marian Bielicki