Lugalzagesi
Lugalzagesi był sumeryjskim królem, który doszedł do potęgi jako ensi miasta Ummy. Był jednocześnie najwyższym kapłanem bogini Nisaby, patronki tego miasta. Monarcha zjednoczył wszystkie państwa-miasta Sumerów oraz podbił wiele obcych krajów. Nazywał siebie „Królem wszystkich nacji”. Żył w połowie XXIV wieku p.n.e., a jego rządy trwały 25-34 lata, w zależności od tego, która wersja Sumeryjskiej listy królów jest poprawna.
Obecnie jego imię wymawia się Lugal-za-ge-si, choć istnieją alternatywne wersje: Lugalzaggessi, Lugalzaggisi oraz Lugalzagizi.
Lugalzagesi na pewno podbił: Ur, Larsę, Lagasz i Girsu oraz prawdopodobnie panował we wszystkich innych sumeryjskich ośrodkach. Czasami Lugalzagesiemu przypisuje się pierwszeństwo zjednoczenia wszystkich Sumerów w jeden organizm państwowy, jednak faktem jest, że po raz pierwszy zrobił to Eannatum, który żył około sto lat wcześniej. W niczym to jednak nie umniejsza osiągnięcim Lugalzagesiego. Dotąd każde państwo-miasto miało dumną tradycję niezależności i posiadania własnych odrębnych interesów, z czego wynikało, że toczyły one pomiędzy sobą wojny. Zazdrośnie strzegły swojej suwerenności lub autonomii oraz własnych interesów.
Większość wysiłków zmierzających do zjednoczenia Sumeru kończyła się do tego czasu niepowodzeniem, a okresy sumeryjskiej jedności zawsze były krótkie. Po śmierci króla, który dokonał zjednoczenia, niektóre ośrodki odłączały się i powracały do swojej dawnej drogi. Tylko tak silny władca jak Lugalzagesi mógł zjednoczyć miasta Sumeru. Po upadku Lugalzagesiego dopiero po ponad dwustu latach, w okresie Sumeryjskiego renesansu, pod koniec dziejów Sumerów, ostatni raz jeszcze stali się oni jedną nacją pod rządami królów z III dynastii z Ur.
Zjednoczenie Sumerów przez Lugalzagesiego miało bardzo wysoką cenę. Jego wojna z Urukaginą, królem Lagaszu, była szczególnie zajadła. Lugalzagesi musiał oblegać Lagasz oraz sąsiednie Girsu trzykrotnie zanim je zdobył. Wtedy jego żołnierze wewnątrz miasta dopuścili się straszliwego okrucieństwa na mieszkańcach, co zszokowało Sumerów. Okrucieństwo było rzadko spotykane w sumeryjskich konfliktach zbrojnych. Miasta prowadziły między sobą wojny na cywilizowanych zasadach, jednak Lagasz i Girsu zostały potraktowane jak obce miasta. Plądrowanie świątyń było przerażające dla Sumerów, którzy byli bardzo religijnymi ludźmi. Tabliczka spisana po tych wydarzeniach zawiera listę następujących niegodziwości: „Świątynię Antasura podpalił, a jej srebro i lapis-lazuli wyniósł, Pałac Tirasz ograbił, Mniejszą Abzu ograbił, podwyższenie Enlila i podwyższenie Utu ograbił. Ahusz ograbił i wyniósł złoto i lapis-lazuli.”. Plądrowanie miast oraz świętokradcze grabieże świątyń zostały na zawsze potępione przez historię.
Aby sprawiedliwie ocenić postępowanie Lugalzagesiego należy dodać coś w jego obronie. Według zasad prowadzenia wojny w starożytności im dłużej miasto się opierało tym gorzej dla niego w momencie kiedy zostawało zdobyte. Jeśli mieszkańcy poddawali się szybko, mogli liczyć na wyrozumiałość ze strony zdobywcy, jednak jeśli oblężenie trwało długo, to kosztowało więcej pieniędzy oraz życie większej ilości żołnierzy. Zatem wynoszenie srebra i lapis lazuli ze świątyń było pokryciem wysokich kosztów zdobycia Girsu i Lagaszu. Jego bezwzględny sposób potraktowania mieszkańców zdobytych miast miał też znaczenie psychologiczne. Był to komunikat dla innych miast co się stanie jeśli będą stawiały twardy opór. Odwoływało się to do rozsądku mieszkańców, aby poddawali się szybko. I możliwe, że później wiele sumeryjskich miast kapitulowało bez podejmowania walki.
Jest jeszcze drugi powód, dla którego Lugalzagesi potraktował Lagasz w taki właśnie sposób. Miastem, z którego pochodził była Umma, mająca konflikt z Lagaszem, trwający od około stu lat. Toczyli spór o pola Geudeny, żyzne tereny, znajdujące się pomiędzy oboma miastami. Najdawniejszą znaną granicę wyznaczył Mesilim, król Kiszu, który prawdopodobnie jako suweren został poproszony o rozsądzenie sporu. Jego rozstrzygnięcie było bardziej korzystne dla większego i potężniejszego Lagaszu. W konsekwencji na granicy została postawiona stela, aby upamiętnić to wydarzenie oraz oznaczyć przebieg granicy, jednak Umma nigdy nie była z tego zadowolona.
Wojna musiała nieuchronnie nastąpić i wojska Ummy wielokrotnie wkraczały na ziemie sąsiada, rozbijały stele graniczne, ale były pokonywane przez żołnierzy z Lagaszu (z dwoma wyjątkami, które miały miejsce w przeciągu stu lat). W następstwie przegranych wojen Umma płaciła wysokie grzywny i daninę od użytkowanej przez siebie części pól Geudeny. Umma stała się miastem wasalnym Lagaszu i nie mogąc spłacić swoich finansowych zobowiązań wobec suwerena zaczynała kolejną wojnę. Była ona przyczyną kolejnej wojny, co spowodowało prowadzenie walk przez pokolenia i Umma prawie zawsze przegrywała. Nie powinno zatem być zaskoczeniem, że Lugalzagesi mając szansę, doszczętnie złupił Lagasz, aby pomścić ciągłe porażki. Nie ma dowodów na to, żeby traktował tak samo inne miasta, zatem nie przesądza to tego, że rządził królestwem w okrutny sposób.
W pewnym momencie swojego panowania stolicą swojego państwa ustanowił miasto Uruk. Powszechnie uważa się, że je zdobył, jednak jest to mało prawdopodobne, ponieważ Lugalzagesi twierdził, że był tylko sługą, którego wyniosła bogini Ningrim, władczyni Uruku, co sugeruje, że miał już wcześniej powiązania z tym miastem. Możliwe, że było to w dzieciństwie i możliwe jest też, że w tym mieście dorastała jego matka. O wiele bardziej prawdopodobne jest jednak, że stał się królem Uruku poprzez poślubienie córki, panującego tam władcy i w ten sposób zyskał królestwo. W następstwie tych wydarzeń bardziej używał tytułu król Uruku niż ensi Ummy.
Po uporządkowaniu wszystkich spraw w Sumerze Lugalzagesi swoje zainteresowanie skierował ku obcym krajom. Zdobył Akad i w następstwie tych wydarzeń stał się Królem Kiszu, czyli przyjął tradycyjny tytuł należny każdemu władcy, który panował jednocześnie nad Sumerem i Akadem, chociaż nie jest tak nazywany w żadnym z odnalezionych do tej pory dokumentów. Opanował także Elam oraz część Syrii. Lugalzagesi twierdził, że władał ziemiami między dwoma morzami – Morzem Dolnym oraz Morzem Górnym jak wówczas nazywano Zatokę Perską oraz Morze Śródziemne, jednak prawdopodobnie do swojego państwa nie przyłączył większości terenów Syrii, a tylko najechał je. Lugalzagesi zaledwie zaczął budować imperium, a już musiał umrzeć. Być może gdyby żył dłużej wydarzenia potoczyłyby się inaczej.
Lugalzagesi mając 50-59 lat był bardzo potężny, jednak w Akadzie wybuchło wtedy powstanie, gdzie człowiek imieniem Sargon obalił Ur-Zababę – władcę miasta Kisz, który był wasalem Lugalzagesiego. Sargon zjednoczył Akadów oraz stworzył armię, która ruszyła przeciwko Sumerowi. Lugalzagesi w odpowiedzi zebrał własne wojska – ”Armie pięćdziesięciu ensi” – był to albo bezprecedensowy przejaw jedności Sumerów albo Lugalzagesi sprawował całkowitą kontrolę nad sumeryjskimi państwami-miastami.
Między Sumerami a Akadami rozegrały się dwie bitwy, pod Ur i pod Uruk - obie zostały przez Sumerów przegrane. Podstawą siły bojowej Sumerów w tamtych czasach było pospolite ruszene, złożone z wolnych członków gminy. Zubożenie i obniżenie stopy życiowej chłopów pod koniec okresu wczesnodynastycznego ujemnie wpłynęło na stan liczebny armii. Dopóki wojny toczyły sie wśród sumeryjskich państw-miast dopóty stopniowy upadek zdolności bojowej nie ujawniał się. W konfrontacji z północnymi Semitami, wśród których rozwój gruntowej własności prywatnej nie doprowadził jeszcze do pauperyzacji chłopów, wojska sumeryjskie okazały sie znacznie słabsze. Znaczenie miało też uzbrojenie. W tym czasie kiedy Sumerowie posługiwali się głównie włócznią i siekierą, Akadowie Sargona walczyli przy pomocy oszczepów i łuków.
Przypuszczalnie też nie wszyscy ensi byli zainteresowani obroną królestwa. Opuszczali oni pole bitwy lub wręcz przechodzili na stronę przeciwnika, uważając, że Lugalzagesi jest większym zagrożeniem dla ich niezależności niż Sargon. Jeśli rzeczywiście w to wierzyli, to nie mogli bardziej się pomylić i wkrótce mieli się o tym przekonać. Po klęsce Lugalzagesiego sumeryjscy ensi ogłosili swoją niepodległość, zatem Sargon musiał zorganizować kolejne kampanie wojenne, aby zabezpieczyć całą wcześniejszą domenę Lugalzagesiego.
Lugalzagesi został schwytany i przywieziony do miasta Nippur. Sargon zorganizował w mieście swój zwycięski pochód, a Lugalzagesi musiał w nim uczestniczyć jako jeniec, co miało być dla niego ostatnim upokorzeniem. Ponadto Sargon zmusił go do patrzenia jak powstaje stela zwycięstwa, upamiętniająca jego porażkę. Patrzenie jak relief nabierał kształtu musiało być bardzo bolesne dla Lugalzagesiego, a gdy dzieło zostało ukończone można było wykonać egzekucję.
Kiedy stela została ukończona Lugalzagesi został zabrany do świątyni, gdzie miał zostać zabity. Po samochwalczej mowie wygłoszonej przez Sargona Lugalzagesi został wyciągnięty ze swojej klatki i sprowadzony na kolana przed stelę zwycięstwa Sargona. Następnie podczas ceremonii religijnej z należytą pompą został uśmiercony. Był to niechlubny koniec wielkiego sumeryjskiego króla. Od tego momentu musiało upłynąć ponad dwieście lat do czasów króla Ur-Nammy, który założył ostatnią sumeryjską dynastię.
data utworzenia: 28.04.2016
data ostatniej aktualizajci treści: 28.04.2016
źródła:
Sumerian Shakespeare
Zapomniany świat Sumerów - Marian BielickiHistoria Bliskiego Wschodu w starożytności - Julia Zabłocka