Nippur
Nippur, również Nibru lub Nippuru, to pradawna stolica religijna Szumeru, jeden z najważniejszych ośrodków w całej Mezopotamii oraz główne miejscu kultu boga Enlila. Jest również jednym z najstarszych szumerskich miast – niektórzy jego powstanie datują na około 5000 r. p.n.e. Nippur położony był po obu stronach jednego z kanałów Eufratu i stanowił granicę pomiędzy Szumerem i Akadem (Ryc.1).
Badania archeologiczne
Pierwsze wykopaliska na terenie ruin zostały przeprowadzone w 1851 r. przez Austena Henry'ego Layarda. Kolejne przeprowadzono w latach 1888 – 1900 r i później szereg kampanii w latach 1948 – 1990 r. pod kierunkiem kolejno: Donalda E. McCowna, Richarda C. Hainesa, Jamesa Knudstada oraz M. Gibsona.
Dzisiejsza nazwa stanowiska archeologicznego brzmi Niffar. Archeolodzy podzielili pozostałości miasta na dwie części: tell wschodni i zachodni (Ryc.2), które są oddzielone od siebie wyschniętym korytem starożytnego kanału. Północna część tella wschodniego znana jest pod nazwą "dzielnicy sakralnej", ponieważ znajdował się w niej kompleks świątynny z zigguratem. Południowa część tella wschodniego zwana jest "wzgórzem tabliczek" lub "dzielnicą skrybów", gdyż znaleziono w tym miejscu duże ilości tabliczek, które obejmowały teksty ekonomiczne, leksykalne i przykłady niemal wszystkich szumerskich dzieł literatury – ponad 80% tekstów literackich pochodzi z Nippuru. Większość z nich znajdowała się w archiwach w dwóch domach prywatnych.
Oba tella wznoszą się na wysokość około 20 metrów i otoczone są szeregiem niskich wzniesień – pozostałości murów miejskich – górują nad otaczającą je równiną. Z kierunku północno-wschodniego na południowo-zachodni stanowisko ma ponad 1,5 km. długości.
Badania dowiodły, że przy odkopanym zigguracie o nazwie E-kur (Ryc.3) prace budowlane wykonywane były przez pierwszych królów z III dynastii z Ur – Ur-Nammę oraz Szulgiego - a wykopany przez przekrój budowli szyb doprowadził do jeszcze wcześniejszych warstw z epoki wczesnodynastycznej (2900 – 2350 p.n.e.). Oprócz zigguratu odkryto dwie duże świątynie – Świątynia Inanny oraz Świątynia Północna – resztki pałacu, odkopano bibliotekę świątynną, która dostarczyła 20 tys. tabliczek oraz groby, w których chowano zmarłych po uprzednim częściowym spaleniu.
Znaczenie miasta
Nippur zasiedlone było już w IV tys. p.n.e. i w całej historii Szumeru zajmowało szczególne miejsce wśród jego miast. Nie tylko leżało w połowie drogi między miastami Ur i Sippar – czyli między Szumerem a Północną Babilonią (Akadem) - ale również było siedzibą Enlila, głównego boga szumerskiego panteonu. Prawdopodobnie z powodu strategicznego położenia i sakralnego znaczenia stało się miastem neutralnym.
Nie ma śladu po dynastii lub królu, który wywodził by się z Nippuru, choć wszyscy władcy Szumeru i Akadu tu właśnie szukali potwierdzenia swych praw do rządów. W zamian za taką legitymizację królowie składali świątyni Enlila dary w postaci płodów rolnych, metali, kamieni szlachetnych, a także budowali świątynie, budynki administracyjne i mury miejskie. Pod koniec udanych wojen władcy składali również dary w postaci jeńców.
Nippur był prężnym ośrodkiem gospodarczym. Oprócz korzyści ekonomicznych, pochodzących z darów, składanych przez królów i bogate osoby, czerpało także korzyści z licznie przybywających pielgrzymów. Elementem gospodarki miasta było też rolnictwo. Większość pól uprawnych znajdowało się w posiadaniu świątyń. Świątynie produkowały towary, głównie były to tekstylia, które w sporej części przeznaczano na eksport. Mimo, że w gospodarce miasta duży udział miały świątynie – większy niż w innych – to posiadaczami części ziemi byli także prywatni właściciele. Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że sfery publiczne były ściśle zintegrowane, a ich kontrola znajdowała się w rękach urzędników państwowych.
Miasto pod koniec III tys. p.n.e. zajmowało powierzchnię (135 -150 ha) i cieszyło się dostatkiem, będąc miejscem ciągłych królewskich inwestycji budowlanych. W okresie nowosumeryjskim miasto było u szczytu swojego rozwoju.
Historia miasta
Pierwsze wzmianki i Nippurze dotyczą budowy w mieście świątyni dla Enlila. Wznoszono ją za czasów panowania króla Enmebaragesiego, który dominował w Szumerze około roku 2700 p.n.e. i kontrolował również Nippur. W roku około 2450 p.n.e. miasto stało się częścią imperium Eannatuma z Lagaszu, a około roku 2430 p.n.e. zdobył je Enszakuszanna z Uruku.
W roku około 2300 p.n.e. miasto dostało się pod panowanie Sargona Wielkiego i pozostało w rękach dynastii akadzkiej do czasów Szarkaliszarriego. Pokonany przez Sargona król Szumeru – Lugalzagesi – został umieszczony w klatce i przywieziony do Nippuru, gdzie przed świątynią Enlila, symbolicznie wystawiono go na pokaz, a następnie wykonano egzekucję.
Około roku 2230 p.n.e. wnuk Sargona – Naram-Sin – pod wpływem wyroczni zaatakował świątynię Enlila w Nippurze, w wyniku czego doszło do spotkania ośmiu najważniejszych bogów i wycofania ich poparcia dla tego króla, co objawiło się zesłaniem głodu na miasto i jego mieszkańców. Naram-Sin umieścił w Nippurze swojego syna Szarkaliszarriego, aby ten kontrolował je bezpośrednio. Szarkaliszarri panował w Nippurze również po śmierci swego ojca, jako król i jego następca.
Około roku 2200 p.n.e. większość Szumeru, w tym Nippur, dostała się pod panowanie Gutejczyków, które trwało około 100 lat, aż do czasu oswobodzenia się spod ucisku okupanta i przejęciu władzy przez Utuhengala, a wkrótce przez królów z III dynastii z Ur. Władcy Ur-Nammu i Szulgi z tej dynastii odbudowali w Nippurze świątynię oraz mury miejskie.
Wraz z upadkiem cywilizacji szumerskiej i Ur około roku 2000 p.n.e., Nippur na krótko zostało zajęte przez Elamitów, a później włączono je do państwa pod rządami, niesumeryjskiej już, I dynastii z Isin.
data utworzenia: 11.07.2015
ostatnia aktualizacja treści: 11.07.2015
źródła:
Nippur, Sacred City of Enlil, Supreme God of Sumer and Akkad Vol. XIV, 1993 - McGuire Gibson / Al-Rafidan
Zapomniany Świat Sumerów – Marian Bielicki
The History Files