Sumeryjska sztuka
Charakterystyczną cechą dla sztuki Sumerów było ukazywanie ludzi za pomocą umownych środków, wyrażających najistotniejsze cechy, co powodowało, że wszystkie wizerunki były schematyczne i podobne do siebie. Sumerowie przedstawiani byli jako postacie z dużymi oczami, uszami i nosami. Zasada ta polegała też na ukazywaniu człowieka w jego największej płaszczyźnie, czyli głowa z profilu, z widocznym jednym dużym okiem, barki i tułów z przodu, a nogi ponownie z profilu. Pomimo postępu w sposobie przedstawiania człowieka, zasadę tę zachowano nie tylko do końca historii sztuki Sumerów, ale także do końca historii sztuki Starożytnego Wschodu.
W przedstawieniach narracyjnych, występujących w płaskorzeźbie do okresu wczesnodynastycznego włącznie posługiwano się horyzontalnymi pasami, umieszczanymi jeden pod drugim, ukazując w ten sposób rozwój akcji. Ukazywane postacie były wyższe lub niższe w zależności od zajmowanej pozycji społecznej. Przykładem takiej konwencji jest Sztandar z Ur, Stela Sępów, Płyta wotywna Ur-Nansze (Ryc.1) lub reliefowe zdobienia na Wazie z Uruku. Powszechnie przypuszcza się, że tego typu układ prezentacji następujących po sobie zdarzeń miał związek z wynalezieniem pisma, które pierwotnie było pismem obrazkowym.
Dla sumeryjskiej rzeźby do okresu wczesnodynastycznego typowe były oranty, czyli niewielkie figurki stawiane w świątyniach, które prawdopodobnie zastępowały wiernych w adoracji i kontemplacji boga (Ryc.2). Uważa się tak dlatego, że większość posążków odnaleziono w świątyniach, a przedstawione w nich postacie miały złożone ręce w geście modlitewnym. Charakterystyczna dla orantów była kubiczna budowa korpusu, przypominająca walec, statyczna postawa i niedopracowane duże powierzchnie ciała. Te same cechy posiadały inne figurki przedstawiające wyobrażenia bóstw i ludzi wysoko postawionych w państwie.
Brak kamienia w Sumerze, sprawił, że właśnie tam powstała bardzo unikalna sztuka tworzenia wzorów i narracji za pomocą pieczęci cylindrycznych. Rysunek ryty na pieczęciach był negatywem, a dopiero odcisk poprzez rolowanie w miękkej glinie dawał właściwy efekt. Pieczęcie cylindryczne miały najczęściej od 1 do 10 cm, prosty lub wybrzuszony kształt oraz otwór w środku na rzemień bądź sznurek. Wykonywana była z półszlachetnych kamieni tj. jaspisu, chalcedonu, aragonitu, steatytu, karneolu, kryształu górskiego, lazurytu. Czasem szczegółowe elementy rysunku na pieczęci były wykonane ze złota, srebra, miedzi, cienkich blaszek lub nitek, co nazywane jest intarsją. Motywem rysunków w okresie Uruk i Dżemdet Nasr były najczęściej postacie fantastyczne i wzory geometryczne; w okresie wczesnodynastycznym motywy zostały wzbogacone o sceny rytualnego bankietu; walki herosów Gilgamesza i Enkidu występowały w okresie akadyjskim, a w okresie nowosumeryjskim najpopularniejsza była scena przedstawienia.
Sztuka zdobnicza Sumerów to wyroby z kości słoniowej oraz muszli, z której robiono wykończenia noży, sztyletów, instrumentów muzycznych i szkatułek. Kompozycje miały charakter mozaiki niekiedy w formie płaskorzeźby tworzącej fryz. Najczęściej taki wzór wypełniany był czarnym lub czerwonym barwnikiem dla podkreślenia konturów. Drugi sposób to drążenie całego motywu i wypełnianie go w całości czarnym lub granatowym barwnikiem z dodatkiem bitumu. Trzeci sposób na wykończenie wzoru to wypełnienie zagłębień głównego motywu czarną lub czerwona pastą, a tła kawałkami lazurytu. Najbardziej znanym dziełem tego typu jest Sztandar z Ur.
Około 2350 p.n.e. Sumerowie utracili swoją polityczną niezależność, a Akadowie, którzy ich podbili, podporządkowali sumeryjską sztukę swoim wzorcom estetycznym. Sztukę tego okresu cechowała większa staranność wykonania detali i próby realistycznego pokazania postaci, zarówno w wizerunku twarzy jak i poprawności w oddaniu sylwetki. Płaskorzeźby akadyjskie charakteryzowało odejście od układów pasowych i zróżnicowania wzrostu postaci ze względu na ich pozycję społeczną, a pieczęcie cylindryczne miały bardziej czytelną kompozycję. Akadyjski okres w sztuce skończył się wraz z ustaniem politycznej dominacji Akadów w Mezopotamii – około 2200 p.n.e., a do Sumeru powrócił dawny styl, który został jednak nieodwracalnie nacechowany nowymi elementami, pochodzącymi ze sztuki akadyjskiej.
Sztuka w okresie nowosumeryjskim nawiązywała zarówno do sztuki akadyjskiej jak i do tradycji wcześniejszej, ale w porównaniu z okresem wczesnodynastycznym stała się o wiele bardziej wyrafinowana.
ukazuje świat zwierzęcy. Figurka byka - ok. 3000 r.p.n.e., odnaleziona w Uruk.
Postacie nie były już schematyczne i niemożliwe do odróżnienia od siebie, tak jak było to wcześniej, ale zaczęto nadawać im cechy indywidualne, wręcz portretowano. We wszystkich posągach Gudei można rozpoznać tę samą twarz, podobnie w przypadku wszystkich wizerunków Ur-Nammy, zarówno w rzeźbach jak i na reliefach. Kobieta z Lagaszu jest jednym z najwcześniejszych przykładów rzeźby, która portretuje przedstawianą osobę (Ryc.3), a Gudea jest najstarszą rozpoznawalną z wyglądu postacią historyczną. W płaskorzeźbie powrócono do przedstawiania narracji za pomocą układu pasowego, ale zrezygnowano ze zróżnicowania wzrostu ze względu na hierarchę społeczną.
Sztuka sumeryjska ograniczona ze względu na artystyczne konwencje, w bardzo naturalistyczny sposób ukazywała świat zwierzęcy (Ryc.4). Jedni tłumaczą to brakiem kanonów w tym kierunku, inni bardzo bliskim związkiem ze środowiskiem naturalnym.
data utworzenia: 30.09.2010
ostatnia aktualizacja treści: 10.09.2016
źródło:
Sztuka Starożytnego Wschodu - Antoni Mierzejewski
Sumerian Shakespeare