Enki
Enki, znany też pod imionami Ea, Enkig, Nudimmud oraz Niszsziku, był bogiem wody, mądrości, tworzenia, rzemiosła, magii i zaklęć. Wraz z Anem oraz Enlilem był jednym z trzech najpotężniejszych bogów. Mieszkał w głębinach oceanu, w miejscu, które nazywno Abzu. Bóg ten rozwiązywał tajemnice życia i śmierci w swym świętym kręgu tworzenia w Eridu. Było to zarazem miejsce jego kultu, który odbywał się w świątyni E-abzu, zwanym też E-engura.
Według „Enuma elisz” doszło do walki, w której Enki przy pomocy zaklęć i magicznych czynności pokonał Abzu, a na ciele zwyciężonego boga zbudował dom, w którym zamieszkał ze swoją małżonką. Nazwa świątyni i zarazem głównej siedziby Enkiego, E-abzu, oznacza dom Abzu. Razem z nim mieszkały tam inne mityczne stworzenia, np. siedmiu mędrców, którzy zostali stworzeni po to, aby nauczać ludzkość lub bóg o dwóch twarzach, zwany Isimudem, który był sługą Enkiego.
wypływające z jego ciała strumienie woody
Enki był synem Ana i bogini Antu oraz bliźniaczym bratem boga burzy Iszkura. Jego żoną była bogini Damgalnunna, zwana także Damkiną. Ich dziećmi byli: Marduk, Asarluhi, Enbilulu i bogini Nansze. Enki miał też stosunki seksualne z innymi boginiami, o jednym z nich opowiada mit „Enki i Ninhursanga”. Po nim bogini Ninhursanga, zwana też Ninhursag, urodziła boginię Ninmu, a później Enki ciężko zachorował. Ninhursanga poczęła zatem osiem leczniczych bóstw, aby te go wyleczyły. W następstwie spłodził z córką Ninmu boginię Ninkurrę, a z wnuczką Ninkurrą bognię Uttu.
Enki stworzył żyzne ziemie i miasta Mezopotamii. Sprawił, że w rzekach pojawiły się ryby, a na stepie dzika zwierzyna. Dostarczył nasion pszenicy, bobu, jęczmienia i orkiszu oraz dał wyrosnąć zbożom na polach. Przekazał ludziom formę do wyrobu cegieł oraz za pomocą sznura mierniczego wyznaczył fundamenty i ułożył na nich cegły. Stworzył owczarnie i obory.
Mianował Iszkura opiekunem życiodajnego deszczu oraz niszczących burz i nawałnic, bogowi Enkimdu powierzył opiekę nad rolnictwem, a bogowi Utu nakazał napełnić życiadajną wodą kraj Dilmun i sprawować nadzór nad ustalonym porządkiem. Wybudował kanały nawadniające pola i wyznaczył ich inspektora imieniem Enbilulu. W micie „Enki i Ninhursanga” opowiedziane jest jak Enki przekształcił tereny położone wokół słonych bagien w grunty, nadające się do uprawy, za pomocą słodkich wód z Abzu. O jego kluczowej roli w stworzeniu cywilizacji opowiadają liczne teksty.
Mit „Enki i Inanna” opowiada o walce tych dwóch bóstw o władzę. Inanna podstępnie upiła Enkiego i wykradła od niego boskie prawa me, które rządziły cywilizacją, poczym zabrała je do swojego miasta Uruku. W innym micie pod tytułem „Inanna i świat podziemny” Enki wysłał demony kurgarra i kalatur, aby upomniały się u Ereszkigal - królowej świata zmarłych – o zwłoki Inanny. Ereszkigal wydała ciało, które zostało ożywione wodą życia i pokarmem życia pochodzącymi od Enkiego.
Enki przedstawiany był jako brodaty bóg, który nosił rogatą czapkę i długie szaty. Często otoczony był przez strumienie wody pełne ryb, które symbolizowały słodkie wody Abzu (Ryc.1). Inne przedstawienie ukazuje go w jego domu, w głębi oceanu (Ryc.2). Jego emblematem były dwa węże splecione na kolumnie uskrzydlonego kaduceusza (Ryc.3), symbol używany przez nowoczesną medycynę. Jego liczbą było 40, a planetą, która reprezentowała go w czasach sumeryjskich był Merkury. Dokładne znaczenie jego imienia nie jest pewne, choć powszechnie tłumaczy się je jako „Pan Ziemi” – en, znaczy pan, a ki znaczy ziemia, jednak przypuszcza się, że ki w tym imieniu ma inne, niewiadomego pochodzenia, znaczenie.
Enki był bogiem, który stworzył pierwszych ludzi. Mit „Enki i Ninmah” opowiada o bogach, którzy dźwigali kosze, kopali kanały i wywozili glinę, bardzo się przy tym uskarżając na swój ciężki los, dlatego Enki podjął się zadania stworzenia lulu, czyli prymitywnego robotnika. Księga Rodzaju zawiera informację, że Elohim stworzył z gliny Adama jako model człowieka, na obraz i swoje podobieństwo. W wersji sumeryjskiej Enki użył gliny tylko do zrobienia formy lub też matrycy, która miała dopiero posłużyć do stworzenia człowieka. Przy jego dziele asystowała bogini Ninmah oraz osiem innych bogiń, które przydzielono jej do pomocy.
Pierwsze próby stworzenia ludzi były nieudane. W wyniku działań Enkiego powstawały osobniki, które posiadały liczne wady: brak wzroku, brak narządów płciowych, drżące ręce i inne. Za każdym razem bóg kierował tych ludzi do pracy, którą byli w stanie wykonywać mimo swoich ograniczeń. Przekaz literacki nie zawiera informacji, że po wielu próbach udało się Enkiemu osiągnąć zamierzony efekt, ale możemy się domyślać, że tak właśnie było. Zatem ludzi stworzono tylko po to, aby wyręczali oni bogów w pracy i zdobywali dla nich pożywienie.
Enki jako stwórca człowieka był przychylny ludzkości. Kiedy Rada Bogów postanowiła wytępić rodzaj ludzki, poprzez zesłanie na niego wielkiego potopu. Enki wyjawił Ziusiudrze boskie plany i polecił zbudować mu statek, który pozwolił jemu i jego rodzinie przetrwać kataklizm. Ziusiudra za radą boga zabrał też na swoją łódż, tzw. imię każdego gatunku, dzięki czemu można było go odtworzyć na ziemi po potopie. Później Enki, jako najmądrzejszy z niebian, został poproszony o zabranie głosu, w sprawie unicestwienia ludzi. Skarcił wtedy głównego inicjatora potopu, swojego brata, Enlia, za jego nierozważne poczynania.
Przychylność tego boga względem ludzkości potwierdza również sytuacja przedstawiona w micie „Gilgamesz, Enkidu i świat podziemny”. Kiedy Enkidu udał się do świata zmarłych, aby odzyskać dla Gilgamesza utracowne przez niego przedmioty, został tam uwięziony. Zrozpaczony Gilgamesz zwrócił się z prośbą do Enkiego, aby ten pomógł uwolnić Enkidu. Enki na to kazał bogowi Utu, a w innej wersji Natmarowi, wydrążyć otwór w ziemi, co umożliwiło Enkidu chwilowe opuszczenie świata zmarłych.
data utworzenia: 14.10.2010
data ostatniej aktualizajci treści: 08.05.2015
źródła:
Aristokles - Platon: Atlantyda - Włodzimierz Janusz Szypra
Enki i Ninmah
Mit o potopie
Enki - organizotor świata
Ancient Mesopotamian Gods and Goddesses
Zapomniany świat Sumerów - Marian Bielicki
Tajemnice glinianych tabliczek - Antoni Mierzejewski