Sumerowie i Semici
Obecność ludności semickiej w południowej Mezopotamii i jej relacje z Sumerami były przedmiotem badań przede wszystkim w kontekście rasowym oraz etnicznym. Poprzez badania udało się wydzielić osobne grupy ludności, które zamieszkiwały określone terytoria. Głębokie i zawiłe relacje między nimi istniały jednak prawdopodobnie już wtedy, gdy powstawały pierwsze źródła pisane.
Tradycyjny pogląd, że pierwszą dynastią semicką, która odegrała znaczącą rolę w dziejach południowej Mezopotamii i Sumeru była dynastia akadyjska, a powstanie państwa Akadów wiązało się z migracją pierwszej fali semickich koczowników, przestał być aktualny. Obecność ludności semickiej stwierdzono na długo przed objęciem przez nią włądzy.
Brak przekazów pisanych sprawia, ze początki obecności ludności semickojęzycznej w południowej Mezopotamii mogą być jedynie przedmiotem hipotez. Większość badaczy uważa, że byli oni ludnością napływową, która zasiedliła rejon północnej Babilonii pod koniec IV tys. p.n.e., czyli wraz z początkiem okresu Dżemdet Nasr. Drugą grupą mieliby być na początku III tys. p.n.e. Martu, którzy przybyli z górzystej części Arabii. Dopiero trzecią falą miałyby być plemiona i klany akadyjskie, które penetrowały północne ziemie Sumerów znacznie przed Sargonem, ale dopiero w czasach panowania dynastii akadyjskiej ich wpływ stał się znaczący.
Najstarsze archiwa sumeryjskie, pochodzące z XXVI wieku p.n.e., w których występujące licznie imiona semickie mogą być świadectwem obecności semitów w Mezopotamii południowej. Znajdują się one w ewidencji w Kiszu, Nippurze , Szuruppaku i Adabie. Wielu ludzi o semickim imieniu w tym czasie pełniło funkcję skrybów, co może dowodzić, że Semici nie tylko sąsiadowali z Sumerami, lecz stanowili pełnoprawnych mieszkańców miast. W regionach wysuniętych na północ osiadła ludność semicka prawdopodobnie była jeszcze liczniejsza.
Próby oceny struktury językowej populacji na danym terenie dokonywane są na podstawie języka, jakim zostało sformułowane imię danej osoby. Jest to metoda dość kontrowersyjna, ponieważ nie jest oczywiste, że we wszystkich wypadkach istniał związek pomiędzy rodzimym językiem, a noszonym przez daną osobę imieniem.
Zajmowanie się kwestią etniczności Babilonii w III tys. p.n.e. to stąpanie po cienkim lodzie, jednak było by nieodpowiedzialne unikanie rozważań na ten temat.
Lepszym dowodem, który świadczy, o pokojowej i długotrwałej koegzystancji obu nacji są słowniki ortagraficzne oraz sumero-akadyjskie przygotowane przez Sumerów dla swych innojęzycznych współmieszkańców. Zostały opracowane również sylabariusze, w których poszczególne ideogramy sumeryjskie zapisywane były w formie sylab. Materiały te wzbogaciły się w drugiej połowie III tys. p.n.e., kiedy język sumeryjski w życiu codziennym ustępował akadyjskiemu, a zachował się jedynie jako język administracji.
Prawdopodobnie jeszcze do końca okresu akadyjskiego sumerowie zasiedlali południową Mezopotamię w sposób zwarty do okolic Nippuru – dalej na północ znajdowały się jedynie ośrodki handlu oraz centra kultowe. O wczesnych kontaktach między ludnością posługującą się językiem semickim i sumeryjskim świadczą różnego rodzaju zapożyczenia leksykalne, widoczne już w najstarszych dokumentach.
W okresie ekspansji kulturowej Uruk ludność sumeryjska skolonizowała północną Babilonię i dolinę rzeki Dijali. Nie wiadomo jakim językiem wtedy posługiwali się mieszkańcy tamtych terenów, ani czy dominacja kultury Uruk pociągnęła za sobą znaczniejsze przemieszczenie ludności sumeryjskiej na północ, jednak o znacznym wpływie Sumerów świadczą sumeryjskie nazwy miast oraz wpływy w panteonie ludności miejscowej.
W okresie wczesnodynastycznym Sumerowie mieszkali już tylko w południowej Babilonii. Stwierdzono, że czasy od końca późnego okresu Uruk, poprzez okres Dżemet Nasr aż do początku okresu wczesnodynastycznego charakteryzowały się dużą niestabilnością i zmianami w sieci osadniczej. Prawdopodobnie na tereny północnej Babilonii zaczęła napływać ludność semickojęzyczna. Badacze stwierdzają, że pomimo widocznych cały czas jeszcze wpływów kultury sumeryjskiej na tym obszarze, to rozwój ludności północnej Babilonii, która zaczęła być kolonizowana przez ludy semickie ściśle wiązał się z północną Syrią, a nie z Sumerami.
W połowie III tys. p.n.e. na terenach granicznych, czyli w okolicach Nippuru oraz Abu Salabich zjawisko dwujęzyczności było na tyle silne, że dochodziło do wzajemnych zapożyczeń językowych, ale na terenie Sumeru wciąż żyły grupy mówiące wyłącznie po sumeryjsku, a w Akadzie wyłącznie po akadyjsku. Pod koniec III tys. p.n.e. sytuacja się zmieniła i proporcje uległy zmianie. Większość rodowitych Sumerów stała się bilingwistyczna, ale na terenie Akadu normą było używanie wyłącznie akadyjskiego.
Jak wynika z badań początki Sumerów i ludu semickiego, w tym Akadów, które miały miejsce w IV tys. p.n.e., były oddzielne, zatem przynajmniej w pierwszych stadiach koegzystencji oba społeczeństwa, znacznie różniły się od siebie. Nie tylko język był w tym przypadku cechą, która rozróżniała oba narody. Odrębności północne od terytorium Sumeru były związane również z funkcjonowaniem państwa i systemem władzy, a także z odmienną architekturą i sztuką.
Pod koniec III tys. p.n.e. nie można już jednak mówić o dwóch grupach ludności, tak jak wydarzeń politycznych nie należy rozumieć jako zmiany rządów między Sumerami, a Akadami, gdyż takie spojrzenie nie brałoby pod uwagę wzajemnych wpływów. Imperium akadyjskie zawdzięczało prastarej sumeryjskiej cywilizacji tyle samo ile Państwo III dynastii z Ur imperium akadyjskiemu. Państwo III dynastii z Ur nie obejmowało osobno południa i północy, tylko zawierało w sobie oba te rejony, które stanowiły jego rdzeń, mieszkańcy zaś podzielali te same podstawowe pojęcia oraz sposób życia.
Na początku II tys. p.n.e. rozwój Sumeru został zahamowany. Sumeryjski umarł jako język żywy, a sumeryjskie dziedzictwo przejęli Akadowie od tego czasu zwani Babilończykami.
data utworzenia: 02.11.2015
data
ostatniej aktualizajci treści: 08.11.2020
źródła:
Północna Babilonia w okresie wczesnodynastycznym - Dorota
Ławecka
Królestwo zstępuje z niebios. Dzieje imperiów mezopotamskich
w starożytności – Bogdan Wiktor Matysiak
Historia Bliskiego Wschodu
w starożytności – Julia Zabłocka