mapa strony

tutaj jesteś: Strona Główna >> Historia >> Okres gutejski

Okres gutejski

(ok. 2200 - 2116 p.n.e.)

---

Okres gutejski trwał około 100 lat i w historiografii jest to jedna z tzw. ciemnych epok, gdyż nieliczne inskrypcje pochodzące z tamtego okresu nie wyjaśniają ówczesnej sytuacji politycznej. Jeszcze w okresie akadyjskim wojownicze plemiona z gór Zagros, zamieszkujące dzisiejszy Kurdystan, dążyły do wdarcia się do bogatego kraju Sumerów i Akadów. Już za panowania Szarkaliszarriego - następcy Naramsina - plemiana Gutejów i Lulubejów, opanowaly obszar nazywany północną Babilonią. Po krótkim okresie chaosu Akad z imperium przerodził się w marginalny ośrodek polityczny, a po niedługim czasie – ok. roku 2200 p.n.e. przestał istnieć.

Wkrótce po opanowaniu Akadu cały kraj aż po ośrodki południowe był w rękach najeźdźców. Barbarzyńscy przybysze zdobyli miasta, zniszczyli świątynie oraz zrabowali nagromadzone przez wieki bogactwa. Najeźdźcy przerwali wszelkie połączenia drogowe, a te stały się niebezpieczne z powodu grasujących band rozbójników. Systemy nawadniające zostały zniszczone, co przyczyniło się do stepowienia całych połaci ziemi uprawnej i głodu.

W oczach następnych pokoleń byli nieokeiłznanymi najeźdźcami, sprawcami zniszczeń i choasu. W tych czasach wiele miast, w tym Uruk i Ur legły w gruzach, jednak brakuje świadectw, które pozwoliłyby wyjaśnić przyczyny tej katastrofy.

Gutejowie stworzyli własną dynastię, która składała się z 21 władców. Żaden z nich nie panowł długo – tylko jeden utrzymał się na tronie niewiele ponad 7 lat, a połowa rządziła około 3 lat lub mniej. Stąd uważa się, że nie byli to prawdziwi królowie, ale przywódcy wojskowi, zmieniający się co pewien czas. Królowie Gutejów przejęli tradycje akadyjskie, przybrali tytuł „królów czterech stron świata", i zaczęli składać ofiary w dawnych świątyniach. Jak wiele razy w historii zwyciężeni ujarzmili barbarzyńskich zwycięzców.

Gutejowie nie wnieśli nic nowego do cywilizacji Sumerów, lecz dokonali dużego spustosznienia. Ponadto początkowo ich rządy były dużym zagrożeniem dla cywilizacji Sumeru i Akadu, jednak obce plemiona szybko uległy asymilacji z ludami o wyższym rozwoju.1 Zadziwiające jest to, że kultura Sumerów nie została wtedy zniszczona. Lud najeźdźców nie odznaczał się wysoką kulturą, zatem nie pozostawił po sobie wielu źródeł pisanych ani znaczących wytworów sztuki. Z drugiej jednak strony to co pozostało, wskazuje na to, że władcy gutejscy posługiwali się pismem klinowym i wychwalali swoje czyny w języku akadyjskim.

W kraju Sumerów obca władza nie sięgała daleko. Miejscowi ensi, formalnie zależni od Gutejów, mieli dużą swobodę działania. Jednym z nich był Gudea z Lagasz (Ryc.1) - najbardziej znany władca z II dynastii z Lagasz. Państwo Gudei zajmowało w tym czasie powierzchnię ok. 1600 km², na której znajdowały się trzy wielkie miasta: Lagasz, Girsu i Siraran. W skład tego państwa wchodziło ponadto 131 mniejszych punktów osadniczych, co daje pewne wyobrażenie o strukturze państwa-miasta.

Początki panowania II dynastii z Lagasz (ok. 2163 p.n.e.) są niejasne. Dopiero panowanie Gudei (ok. 2144 p.n.e.) i jego następców posiada dobrą dokumentację w materiale źródłowym. Władza królewska nie była dziedziczna, choć zdarzało się, że tron przchodził z ojca na syna. Można tu dopatrywać się bezpośredniego nawiązania do tradycji państwa akadyjskiego, choć formą organizacji politycznej ponownie stało się państwo-miasto typu sumeryjskiego. Ponadto język sumeryjski rozkwitał, a w sztuce nastąpił powrót do sumeryjskiej stylizacji.

Władza Gudei rozciągała się na południe od Lagasz do Ur i Eridu (Ryc.2). Pod jego zwierzchnictwem znajdowała się również zachodnia część Elamu. Jeszcze szersze były kontakty handlowe. Ensi z Lagasz utrzymywali je z dalekimi krajami: Anatolią, skąd sprowadzali drewno; Meluhhą, skąd otrzymywali porfir i marmur oraz Elamem, który dostarczał metali. Jako partnerów handlowych dokumenty wymieniają również państwo-miasto Mari, liczne miasta Syrii oraz kraj Magan. Działalność władców z Lagasz dała początek okresowi zwanemu nowosumeryjskim, tożsamym z rozkwitem kultury Sumerów.

Bogactwo i dobrobyt osiągnięte dzięki pokojowej penetracji krajów bogatych w surowce pozwoliły Gudei skoncentrować się na zakrojonych na szeroką skalę pracach publicznych. Szczególne znaczenie miało zwłaszcza wybudowanie świątyni dla boga Ningirsu w Lagasz, w której władca skoncentrował kulty wszystkich bogów i bogiń czczonych w państwie. Wspólne sanktuarium jeszcze bardziej niż polityka zewnętrzna ujawniła zamierzenia polityczne Gudei.

Materiał źródłowy naświetla jednak sytuację tylko w tych miastach, które znajdowały się bezpośrednio w zasięgu władzy Gudei. Na północ od jego państwa rządy sprawowali Gutejowie, a w południowych miastach władzę sprawowała IV dynastia z Uruku, która zainicjowała walkę o ostateczne zwycięstwo nad Gutejami.

Utuhengal, władca pochodzący z V dynastii z Uruku pobił najeźdźców i przejął z kolei panowanie nad „czterema stronami świata". Po upadku rządów władców gutejskich, które trwały około 100 lat, Sumer po raz ostatni, w roku ok. 2116 p.n.e., odrodził się i kwitł przez następne 100 lat pod rządami królów z III dynastii z Ur.

data utworzenia: 03.05.2015
data ostatniej aktualizajci treści: 30.05.2020

źródła:

Zapomniany świat Sumerów - Marian Bielicki
Tajemnice glinianych tabliczek – Antoni Mierzejewski
Sztuka Mezopotamii – Krystyna Gawlikowska
Historia Bliskiego Wschodu w starożytności - Julia Zabłocka
Królestwo zstępuje z niebios. Dzieje imperiów mezopotamskich w starożytności - Bogdan Wiktor Matysiak

kontakt
statystyka wejść