Kodeks Ur-Nammy
Kodeks Ur-Nammy jest najstarszym zachowanym zbiorem praw. Został spisany w języku sumeryjskim za panowania pierwszego króla z III dynastii z Ur – Ur-Nammy (ok. 2112 – 2095 p.n.e.) i stanowi dowód istnienia długotrwałej tradycji prawnej mającej swoje korzenie w czasach znacznie poprzedzających napisanie tego dokumentu.
Powstanie kodeksu tłumaczy się ówczesnymi, szybko zmieniającymi się warunkami historycznymi, wśród których dużą rolę odegrał upadek imperium akadyjskiego. Nałożył się na to najazd Gutejów oraz powolny, ale nieustanny napór na tereny Mezopotamii plemion amoryckich. Doprowadziło to do zmiany równowagi społecznej i etnicznej na terenach Sumeru, grożąc zamętem w sumeryjskich prawach zwyczajowych.
W kulturze jurydycznej istnieje zasada, że prawo zapisuje się wtedy, gdy zagrożone są zasady prawa zwyczajowego, kiedy zachodzą wątpliwości co do ich ważności, stosowania oraz interpretacji. Spisanie praw zabezpiecza je przed dowolnością ich interpretowania w czasach kryzysu i chaosu politycznego.
Historia odkrycia
Pierwsze dwa fragmenty kodeksu Ur-Nammy zostały odnalezione na początku XX wieku w Nippurze przez ekspedycję Uniwersytetu Pensylwańskiego. Przez długi czas nie zdawano sobie sprawy z wagi odkrycia. Oba fragmenty zdeponowano w Muzeum w Stambule i nie zajmowano się nimi. Dopiero w latach 1951 - 1952 Samuel Noah Kramer rozpoznał w obu fragmentach połączonych wcześniej przez F. R. Krausa i skatalogowanych jako jedna tabliczka pod numerem Ni 3139 (Ryc. 1), pochodzącą z ok. 1700 roku p.n.e. kopię początkowej części znacznie starszego zbioru praw, którego autorstwo przypisał najpierw Ur-Nammie, a później jego synowi Szulgiemu. Kwestii autorstwa kodeksu nie udało się do tej pory jednoznacznie rozwiązać, jednak tradycyjna nazwa: kodeks Ur-Nammy pozostała. Pierwszej publikacji tabliczki Ni 3139 dokonał Kramer w 1952 roku.
Kolejne dwa fragmenty zostały odkopane w Ur przez Leonarda Woolley'a między rokiem 1923 a 1934 i zdeponowane w Muzeum Brytyjskim pod numerami katalogowymi: U 7739 i U 7740. Po raz pierwszy opublikowali je: O.R. Gurney i Samuel Noah Kramer w 1965 roku.
Ostatnim znanym nam fragmentem kodeksu jest pochodząca z Sippar, a odnaleziona w 1979 roku w zbiorach Muzeum w Stambule przez J. van Dijka, tabliczka sygnowana jako Si 277 (Ryc. 2), opublikowana po raz pierwszy przez F. Yildiz.
Budowa kodeksu
Kodeks miał prawdopodobnie budowę trzyczęściową, podobnie jak późniejszy kodeks Hammurabiego – składał się zapewne z prologu, części normatywnej i epilogu, który się nie zachował. Ułożenie przepisów w części normatywnej jest chaotyczne, choć widać w nim pierwsze próby systematyzacji, która w pełnej formie nie była możliwa, ponieważ nie rozróżniano wtedy działów prawa.
Wygląd kodeksu
Tabliczka Ni 3139 ma kształt prostokąta o wymiarach 10x20 cm, powstała z gliny i została wysuszona na słońcu, dzięki czemu przybrała jasnobrązowy kolor. Tekst na tabliczce ma 8 kolumn, a każda z nich posiada 44-48 wierszy pisma klinowego. Została ona rozbita na kilka części, z których udało się odnaleźć i złożyć dwie. Samuel Noah Kramer sądził, że dokument zawierał 19 artykułów, lecz jest to mało prawdopodobne, aby było ich tylko tyle. Odnalezione tabliczki nie zawierały epilogu i to doprowadziło go do wniosku iż muszą one być jednymi z wielu składających się na cały kodeks.
Na podstawie wszystkich zachowanych fragmentów udało się odczytać prolog oraz ponad 30 przepisów, przy czym stopień ich czytelności jest niejednakowy. Numeracja przepisów w poszczególnych publikacjach jest różna
Znaczenie kodeksu
Kodeks Ur-Nammy to zbiór praw, ale także źródło wiadomości o stosunkach politycznych, społecznych i gospodarczych. Ur-Namma przedstawia swoje państwo jako teokrację, w której pełnomocnikiem bogów na ziemii jest despota przypisujący sobie pochodzenie boskie. Społeczeństwo w takim państwie jest przedstawione jako klasowe i jest podzielone na wolnych i zniewolonych. Do najważniejszych zajęć ludności należało: uprawa roli, sadownictwo, hodowla bydła. Istnieje ustanowiony system miar, wag oraz system pieniężny, gdzie funkcję pieniądza spełniały kawałki brązu i srebra o ustalonej wadze i kształcie.
Za uszkodzenie ciała przyjęto zasadę odszkodowania pieniężnego co wskazuje na to, że zasada ta jest starsza od zasady “oko za oko”. W żadnym znanym punkcie kodeksu Ur-Nammy nie przewidziano zasady odwetu.
Galeria zdjęć
data utworzenia: 22.12.2019
ostatnia
aktualizacja treżci: 22.12.2019
źródła:
Przepisy prawne najstarszych kodeksów mezopotamskich
ustanawiające kary dla ludzi wolnych – Michał Pędracki
Królestwo zstępuje z niebios. Dzieje imperiów mezopotamskich w
starożytności – Bogdan Wiktor Matysiak
Translation of the Ur-Nammu Law Code based on Mapping of
Sumerian Signs onto Chinese Characters - Xi Frank Xu