Hełm Meskalamduga
Hełm Meskalamduga pochodzi z połowy III tys. p.n.e. i jest dziełem sztuki, pokazującym kunszt sumeryjskich złotników (Ryc.1). Został misternie wykonany z jednego arkusza elektrum, 15 karatowego stopu złota i srebra. Hełm jest w kształcie peruki z przedziałkiem pośrodku i z rzeźbionymi w metalu lokami, które opadają falami i puklami, zwijającymi się wokół dobrze ukształtowanych uszu - na hełmie widać wyraźnie każdy włos. Z tyłu hełmu zrobiono kok. Na krawędziach znajdują się małe otwory, prawdopodobnie służące do zamocowania tkaniny, która była wewnętrzną podszewką
Złoty hełm króla-wojownika został znaleziony przez badacza Leonarda Woolleya w Królewskich Grobowcach w grobie PG 755 (PG oznacza ang. "Private Grave"). Uważa się, że hełm ten noszony był wyłącznie przez królów lub wysokich rangą dostojników. Wiele z odnalezionych tam artefaktów posiada zapisane imię Meskalamduga – pierwszego króla z I dynastii z Ur, jednak pieczęć cylindryczna tego władcy została znaleziona w pomieszczeniu pomocniczym dużego grobu PG 1054. Można z tego wywnioskować, że mniejszy grób nie należał do króla Meskalamduga, a prawdopodobnie do jego wnuka, który został pogrzebany w tej samej nekropolii ze względu na spuściznę o wiele bardziej wsławionego dziadka.
Uważa się, że ten rodzaj nakrycia głowy nosili zarówno sumeryjscy oraz akadyjscy wielmoże podczas bitwy i jest to kontrowersyjne stwierdzenie, ponieważ w takiej sytuacji walczący po obu stronach byliby trudni do zidentyfikowania z dużej odległości. Na przedstawieniach pochodzących ze Sztandaru z Ur żaden z dostojników ani generałów nie nosi na głowie takiego hełmu. Również żaden inny król nie mógłby uczestniczyć w walce w takim hełmie, ponieważ należał on tylko i wyłącznie do Króla Kiszu i nie symbolizował żadnej innej władzy.
Król Kiszu to tytuł, który pochodził z miasta Kisz i był zarezerwowany dla władcy, który jednocześnie panował nad Sumerem i Akadem. Czasami posiadali go królowie sumeryjscy, czasami zaś akadyjscy. Wizerunek (Ryc.2) ukazuje króla z dynastii akadyjskiej (Sargona lub Naram-Sina), noszącego na głowie hełm podobny do hełmu Meskalamduga. Między tymi dwoma monarchami jest 150 lat różnicy i jedyną rzeczą, która ich łączy jest to, że obaj nosili tytuł Króla Kiszu. Prawdopodobnie oznacza to, że tytuł ten oraz prawo do noszenia hełmu było zarezerwowane wyłącznie dla tego rodzaju monarchów.
Królem który został zidentyfikowany na Steli Sępów jest Eannatum – trzeci władca z I dynastii z Lagaszu. Na jego głowie bez wątpienia znajduje się hełm Króla Kiszu, który posiada charakterystyczny kok z tyłu głowy. Na Sztandarze z Ur, gdzie prawdopodobnie również występuje jako centralna postać nosi prosty sumeryjski hełm wojskowy, jednak sztandar przedstawia sytuację tuż po pokonaniu wojsk Kiszu i Eannatum dopiero co stał się nowym Królem Kiszu. Stela Sępów została stworzona już po jego śmierci i dokumentuje jego wszystkie podboje. Odnotowuje zwycięstwa nad Ummą, Kiszem, Ur i innymi przeciwnikami. Zatem Eannatum dopiero po podbiciu całego Sumeru i Akadu zaczął nosić inny hełm. Nie istnieją żadne zachowane przypadki noszenia tego nakrycia głowy przez kogokolwiek innego niż króla Sumeru i Akadu.
Rzeźbiony kamień Króla Kiszu (Ryc.3) znajduje się w Muzeum Brytyjskim, jednak nie jest znane pochodzenie tej rzeźby, zatem nie można zidentyfikować władcy, który zlecił jej zrobienie. Muzeum oznaczyło rzeźbę jako „peruka” i przypisało datę około 2500 p.n.e. W tych czasach Królami Kiszu byli Meskalamdug, Mesanepada oraz Eannatum. Rzeźba posiada misternie rzeźbione włosy oraz kok z tyłu.
Z pewnością były pewne różnice w wyglądzie poszczególnych egzemplarzy (zależne od okresu historycznego, indywidualnych upodobać właściciela oraz tego czy nosił go władca pochodzący z Sumeru czy też z Akadu), natomiast miały one cechy wspólne. Były to: kok z tylu głowy, zaplatane włosy na górze, opaska, stylizowane loki włosów oraz osłony na uszy. Nie wszystkie z nich posiadały każdą z tych cech. Szczególnie osłony na uszy wydają się być sumeryjską cechą. Najstarszym hełmem tego typu jest hełm należący do Meskalamduga, który poprzedzał Eannatuma i Sargona, chociaż z pewnością byli królowie, którzy poprzedzali i jego.
Mimo, że Meskalamdug pochodził z Sumeru noszenie hełmu króla Kiszu zostało zapoczątkowane w Akadzie. Jako dowód na to mogą posłużyć wizerunki akadyjskich władców. Sargon był Królem Kiszu i nosił z tylu głowy kok. Na poświęconej mu steli został ukazany w sytuacji, kiedy prowadzi procesję po wygranej bitwie (Ryc.4). Sargon nie ma na głowie hełmu, jednak jego włosy uformowane są w kok, dokładnie tak jak stylizowany jest hełm Króla Kiszu. Wskazuje to na akadyjskie pochodzenie hełmu, ponieważ sumeryjscy władcy zawsze mieli ogolone głowy.
W klatce znajduje się więzień z długimi włosami (Ryc.5), który próbuje uciec. Postać zostaje jednak uderzona buławą w głowę. Długowłosa postać jest królem Ur-Zababą i jest to poprzedni Król Kiszu, który po niedawno rozegranej, krwawej bitwie stracił swoje królestwo. Symbolizują to, w przeciwieństwie do Sargona, rozpuszczone włosy bez zaplecionego koka.
Z pewnością wielu innych władców akadyjskich nosiło długie włosy, z kokiem z tyłu głowy, jednak w szczególności, tradycyjnie mieli je władcy posiadający tytuł Króla Kiszu.
Począwszy od okresu Uruk i samych początków historii Sumerów nie znane są przedstawienia choćby jednego sumeryjskiego króla z długimi włosami, zawiązanymi w kok, zatem nasuwa się pytanie dlaczego nosili hełm, stylizowany na taką fryzurę? Jest tylko jedna dobra odpowiedź na tak postawione pytanie – otóż byli oni Królami Kiszu, królami Sumeru i Akadu.
Nakrycie głowy noszone przez Eannatuma podobnie jak hełm Meskalamduga były mieszanką sumeryjskiego i akadyjskiego stylu. Osłony na uszy oraz kształt hełmu są typowo sumeryjskie, natomiast kok i opaska są akadyjskie. Były one doskonałe dla sumeryjskich Królów Kiszu.
data utworzenia: 18.09.2014
ostatnia aktualizacja treści: 07.03.2016
źródła:
Zapomniany świat Sumerów - Marian Bielicki
Sumerian Shakespeare