Sztandar z Mari
Dlaczego sztandar pochodzący z miasta Mari, które było położone daleko poza Sumerem, jest tak bardzo podobny do sumeryjskiego Sztandaru z Ur? Oprócz tej mozaiki z Mari pochodzi wiele innych artefaktów, które zostały wykonane w stylu charakterystycznym dla sumeryjskich artystów. Z tego powodu czasami określa się to miasto, jako najdalszą rubież Sumeru. Prawda jest jednak taka, że Mari nie tylko nie było sumeryjskim ośrodkiem, ale nawet z nim nie sąsiadowało, ponieważ było odgrodzone Akadem (Ryc.1). Nasuwa się przypuszczenie że dzieła sztuki zostały skradzione Sumerom oraz przywiezione do Mari. Czy jednak to przypuszczenie jest słuszne?
Centralną postacią mozaiki jest król, który jest najwyższy, co wskazuje na jego majestat i znaczenie. W rękach trzyma chorągiew bitewną, która zakończona jest statuą byka. Za plecami króla znajdują się jego żołnierze, a także przed nim znajduje się więcej wojska oraz jeńcy. W dolnym rejestrze znajduje się gmatwanina żołnierzy, wóz bojowy oraz być może ceramiczne dzbanki (Ryc.2). Porozrzucane fragmenty mozaiki zostały znalezione na podłodze w świątyni poświęconej bogini Isztar, zatem ich układ jest tylko przypuszczeniem badaczy oraz być może jest inny niż był na oryginalnym przedstawieniu.
Król na Sztandarze z Mari ma ogoloną twarz i głowę, co jest charakterystyczne dla Sumerów (Ryc.3). Królowie z Mari zawsze posiadali brody. Postacie znajdujące się za królem mają frędzlowane spódnice oraz kropkowane części garderoby (galeria zdjęć: pozycja nr 1). Na Sztandarze z Ur były to pokrywające ramiona i plecy peleryny, jednak tutaj mają one charakter szarfy, co jest charakterystyczne z kolei dla Akadów. Zatem jest to sumeryjski mundur wojskowy z elementami akadyjskimi. Na ich głowach znajdują się szerokie, niskie i płaskie kapelusze. Być może Sumerowie nosili takie w tamtym czasie, jednak jest on charakterystyczny dla Akadów i jest oznaką wysokiego urzędu, podobnie jak hełm władcy Kiszu. Postacie te mają gładko-ogolone twarze, co jest charakterystyczne dla Sumerów oraz długie włosy, co z kolei przypisuje się na przedstawieniach jako cechę Akadów. Zatem postacie są przedstawione w stylu mieszanym - sumero-akadyjskim.
Żołnierze, którzy znajdują się naprzeciw króla noszą sumeryjskie hełmy (Ryc.4). Żołnierz po prawej stronie jest gładko-ogolony na twarzy, tak jak inni, co może sugerować, że są to Sumerowie. Natomiast dwie postacie za nim są brodate. Brody te są charakterystyczne dla mieszkańców Mari, którzy golili wąsy, zatem nie ma wątpliwości, że te postacie to żołnierze z Mari. Wynika z tego, że na mozaice znajdują się przedstawienia żołnierzy z Mari i Sumeru, które mają mieszany, sumero-akadyjski strój. Jest to zaskakujące ponieważ wojska z Mari i Sumeru nie walczyły w tej samej armii – zazwyczaj walczyły przeciw sobie. Dlaczego zatem zostały one przedstawione jako sojusznicy. Jest tylko jedno dobre wytłumaczenie tej sytuacji – są to połączone wojska króla Kiszu, który władał jednocześnie Sumerem i Akadem, w tym także miastem Mari.
Kim jest postać stojąca na przeciw króla? Nosi ona na głowie hełm, a w ręce trzyma włócznię. Na pewno jest to żołnierz. Jest niższy od króla, a zatem mniej ważny od niego, jednak sam fakt stania blisko króla oznacza, że postać ta jest znacząca. Prawdopodobnie jest to wysokiej rangi generał.
Chociaż Sumerowie i Akadowie często ze sobą walczyli nigdy zwycięzca nie eksterminował pokonanego – po prostu przegrany stawał się wasalem. Zatem czasami jednym i drugim obszarem władał król z Akadu, a innym razem z Sumeru. Trudno powiedzieć jak wiele razy ta sytuacji ulegała zmianie, ale prawdopodobnie kontekst przedstawienia na Sztandarze z Mari oznacza, że tym razem król Sumeru zwyciężył Akad i aby zalegitymizować panowanie nad oboma nacjami mógł przedstawiać się w otoczeniu zarówno swojego wojska jak i wojska byłego przeciwnika, które obecnie służy również jemu. Prawdopodobnie przedstawienie takie było realizowane bez względu na to czy mieszkańcom Mari się to podobało czy nie.
Bardzo prawdopodobne, że Sztandar z Mari nie jest zwykłą mozaiką ozdobną, jak powszechnie się uważa, ale oficjalnym sztandarem, który król nosił podczas procesji.
Sztandar z Mari, podobnie jak wiele innych mozaik sumeryjskich w Mari, znaleziony został jako porozrzucane na podłogach świątyń i pałaców fragmenty. Mozaiki te były wykonywane z bardzo kosztownych materiałów a także wymagały włożenia w nie ogromu pracy, dlaczego zatem były w takim stanie i kto je zniszczył?
Wygląda na to, że owe świątynie i pałace były budowane przez sumeryjskich najeźdźców, a mozaiki były darem dla bogów, którzy w większości przypadków byli wspólni zarówno dla mieszkańców Mari jak i Sumerów. Po wypędzeniu Sumerów, świadectwem ich okupacji były ufundowane przez nich budowle oraz dzieła sztuki, które zapewne były niszczone jako symbol oczyszczenia z ich obecności. Na gruzach sumeryjskich świątyń stawiane były inne. Tym sposobem, np. na świątyni Inanny zbudowana została świątynia dla jej akadyjskiej odpowiedniczki – Isztar. Te dzieła sztuki i architektury nie były wcale cenne dla mieszkańców Mari. Na pewno byli oni zadowoleni, niszcząc je, ponieważ przypominały im okupantów.
Sumeryjskie dzieła sztuki zatem nie zostały zagrabione Sumerom – zostały one tam przywiezione przez nich samych. Wyjaśnia to także zagadkę, dlaczego mozaiki niszczono lub przenoszono do pałaców jako trofea wojenne.
Postać króla z górnego rejestru można przypisać prawdopodobnie do jednego z trzech sumeryjskich królów: Eannatuma z Lagaszu - występuje on prawdopodobnie również jako centralna postać na Sztandarze z Ur; może nim być Mesanepada – koralik z jego inskrypcją został znaleziony w Mari; albo jego ojca Meskalamduga.
Podsumowując, Sztandar z Mari nie tylko wygląda jak sumeryjska mozaika, ponieważ w rzeczy samej nią jest.
Galeria zdjęć
data utworzenia: 26.03.2016
ostatnia aktualizacja treści: 26.03.2016
źródła:
Sumerian Shakespeare