Peryferie państwa III dynastii z Ur
Teren peryferii państwa III dynastii z Ur stanowi 95 prowincji znajdujących się na wschód i północny wschód od rdzenia imperium (Ryc.1). Wszyscy badacze są zgodni co do obszaru i rzeczywistej roli peryferii w królestwie, ale różnią się w kwestii formalnej – czy zaliczyć je na stałe do terenów państwa jako jego integralną część, czy też traktować tylko jako obszary podbite, jedynie czasowo przyłączone, stanowiące tylko obronną strefę buforową.
To drugie znaczenie wywodzi się z analizy znaczenia i użycia terminu gun2, który tłumaczy się jako ”podatek z terenów nieprzyłączonych”, czyli ostatecznie trybut z ”obcych krajów”. To stanowisko znajduje potwierdzenie w postrzeganiu przez władców z Ur praktycznej roli i wymowy propagandowej wielkiego systemu fortyfikacji wzniesionego przez Szulgiego i prawdopodobnie rozbudowanego przez Szu-Suena, zwanego pierwotnie Bad ma-da, czyli mur (terytorium) ma-da. W zwrocie tym ma-da oznacza „kraj zewnętrzny”, leżący poza centrum państwa, a konkretnie poza „murem”. W związku z tym pozostaje konsekwentne stosowanie w nazwach lat i inskrypcjach królewskich terminu ma-da krajów obcych lub zbuntowanych, podbijanych i łupionych przez armie władców
Inni badacze gun2ma-da uznają za kontrybucję terytorialną uiszczaną nie przez prowincje centralne, ale przez wszystkie krainy spoza centrum. Wykazano również geograficzną zbieżność krain i miast ją płacących z miejscami osadnictwa wojskowego kolonistów, zwanych eren2, znajdującymi się poza Sumerem i Akadem. Idąc tym tropem wykazano po pierwsze – ścisły związek płaconych kontrybucji gun2ma-da z całymi grupami osadników wojskowych, po drugie zależność wielkości wnoszonych kontrybucji od rangi osadniczej danej miejscowości oraz liczebności kontyngentu eren2. Wypadkową tego była również ranga służbowa bezpośredniego dostawy kontrybucji, którym mógł być reprezentujący je dowódca danych oddziałów lub dowódca i jednocześnie gubernator danej miejscowości albo całego okręgu wojskowego.
Powiązanie kwestii płatności gun2ma-da z osadnictwem wojskowym rozwinęło dotychczasową wiedzę o rozmiarach tego zjawiska, a przede wszystkim pozwoliło prawidłowo określić organizację i funkcję terenów peryferii w państwie. Nasycone osadnictwem wojskowym były jednak nie tylko strefą obronną, która otaczała centrum, ale tez powiązanym z nim ekonomicznie drugim elementem terytorialnym. Stanowiły także jego strategiczne zaplecze demograficzno-ekonomiczne. Jeżeli bowiem dostawy z terenów ma-da stanowiły podstawę zaopatrzenia stad w centralnym ośrodku dyspozycji zwierząt w Puzriš-Dagan, to świadczy to o dużej integracji strukturalno-ekonomicznej obszarów Sumeru i Akadu oraz peryferiów.
Ze względu na zmilitaryzowany charakter obszaru głównymi zarządcami tamtejszych jednostek terytorialnych byli gubernatorzy šagina, którym podlegały mniejsze lub większe dystrykty, z różną liczbą mniejszych osiedli, dowodzonych przez podległych im oficerów. Bardzo rzadko zarządcami peryferyjnych prowincji byli ensi. Zdaje się, że pozostawienie zarządcom tego tytułu, kojarzącego się z reprezentacją własnego kraju, było wyłącznie kwestią tradycji i miało miejsce tam, gdzie utrzymano u władzy lojalnych przedstawicieli lokalnych rodów panujących. Potwierdza to zestawienie tych ośrodków, które ewidentnie są najbardziej znaczącymi krajami, z własną tradycją państwową: Adamdun, Aszur, Hamazi, Sabum, Simurrum, Suza i Urua. Nie wydaje się jednak, aby w skutek posiadania tego tytułu, mieli oni inne kompetencje niż generał-gubernator šagina.
| NAZWY PROWINCJI WCHODZĄCYCH W SKŁAD PERYFERIÓW PAŃSTWA III DYNASTII Z UR |
|---|
| Abal, Abibana, Adamdum, Agaz, Arami, Arman, Arraphum, Aszur, Azaman, Ba’a-NE, BAD2AN-kizi, Badariš-[x], Balue, Barman, Bidadun, Daltum, Dašinewi, Der, Durebla, Durmaš, Ebal, Eduru-Szulgi, Erud, Esznunna, Gablaš, Gar-NE.NE, Gu(na)rašina, Habura, Hamazi, Harši, Hurti/Hu’urti, Hubi’um, Hubni, Innaba, Ilšu-rabi, Išim-Szulgi, Išim-Szu-Suen, Išum, Ja’amiš, Kakkulatum, Kakmum, Karahar, Kismar, Kišgati, Kimaš, Likri, Lulubu, Lululu, Mahazum, Marman, Mašatum, Maškan-abi, Maškan-garaš, Maškan-kallatum, Maškan-šarrum, Nebir-Amar-Suen, Nebirum, Ni-darašwi, Nihi, Niniwa, Nugar, Pl-il, Puhzigar, Put-šadar, Put-tuli’um, Ra-NE, Sabum, Sallanewi, Simmurum, Si’ummi, Suza, Šami, Šanidat, Šetirša, Šu’ahi/Šu’ah, Šu’irhum, Šunti/Šumti’um, Šurbum, Šu-Suen-nihi, Tablala, Tabra, Tašil, Terqua, Tiran, Tumbal, Tutub, Tuttul, U2-[ra?]-c, Urbilum, Urguhalam, Urua, Wanum, Zababa, Zatum, Zimudar, |
Traktowana nieco odmiennie owa kontrybucja, która porównana ze zwykłym podatkiem gun2 (transliteracja gu2-na), ściągany np. z krajów obcych lub bardziej odległych, z podatkiem gun2 ma-da (gu2-na ma-da), uiszczanym przez tereny bliższe centrum (głównie ze wschodniego brzegu Tygrysu), dopatrzono się między nimi zdecydowanej różnicy, a nie zmiany nazewnictwa. Ten ostatni można traktować jako dowód posłuszeństwa i lojalności wobec władców Ur, otrzymywany z obszarów newralgicznych dla strefy obronnej królestwa.
Nadzór nad całością peryferiów sprawował najwyższy po królu dostojnik w państwie – kanclerz sukkal-mah, poprzez aparat podległych sobie wysłanników sukkal. Byli oni upełnomocnionymi przez niego inspektorami, kontrolującymi prawidłowość zarządzania danym regionem oraz wywiązywanie się z obowiązków względem korony. W razie konieczności podejmowali na miejscu samodzielne decyzje zgodnie z zakresem swoich pełnomocnictw.
data utworzenia: 12.06.2017
data ostatniej aktualizajci treści: 12.06.2017
źródła:
Ensi w czasach III dynastii z Ur: aspekty ekonomiczne i administracyjne pozycji namiestnika prowincji w świetle archiwum z Ummy - Marek Stępień